درخت مور
تاریخچه موز
موزهای خوراکی (Banana) به همراه موزهای پختنی (Plantain)، به جنس Musa تعلق دارند. گونه های جنس Musa بومی مناطق گرمسیر آسیا و استرالیا می باشند. موزها در سراسر اقیانوس آرام توسط اولین مسافران دریایی حمل شده اند.
کشاورزان جنوب شرق آسیا برای اولین بار موز را اهلی کردند. شواهد اخیر باستان شناسی و زیستی در باتلاق کوک (Kuk Swamp) در غرب مناطق مرتفع استان پاپوآ (Papua) در گینه نو نشان می دهد که کشت موز در آن منطقه حداقل به 5000 سال و احتمالا به 8000 سال قبل از میلاد برمی گردد. این احتمال وجود دارد که گونه های دیگر Musa بعدها و به طور مستقل در جاهای دیگر جنوب شرقی آسیا اهلی شده باشند.
آسیای جنوب شرقی مرکز تنوع اولیه موز است. حوزه ثانویه تنوع موز آفریقا بیان شده است که سابقه ای طولانی در کشت موز در منطقه را نشان می دهد. مدارک و شواهدی برای کشت موز در طول هزاره اول قبل از میلاد در جنگل های جنوب کامرون بدست آمده است.
هرچند تاریخ ورود موز به ایران دقیقا مشخص نیست، اما کشت و تولید موز در بخش هایی از جنوب استان سیستان و بلوچستان از قدیم رواج داشته و دانشمندانی مانند ابن سینا از این میوه نام برده اند.کلون های اصلاح شده موز در سال 1334 وارد ایران شدند که به دلیل رشد بهتر در استان سیستان و بلوچستان و فروش بهتر میوه های آن در سایر مناطق کشور سبب کاهش اهمیت نشاسته ای گردید.
مناطق مناسب کشت و پرورش موز در دنیا و ایران
موز به رطوبت نسبی هوا بیش از سایر درختان گرمسیری نیاز دارد. رطوبت نسبی مناسب جهت رشد موز 75 تا 85 درصد و کمترین میزان رطوبت نسبی قابل تحمل برای موز 45 درصد می باشد. موز در نواحی هم سطح دریا تا ارتفاع 1500 متر در نواحی گرمسیری رشد مناسبی دارد. وزش باد شدید به دلیل پاره کردن برگ ها، شکستن ساقه و از ریشه درآوردن گیاه، یکی از محدودیت های کشت موز بخصوص برای ارقام پابلند است. برای ارقام پابلند سرعت باد نبایستی بیش از 40 کیلومتر در ساعت و برای ارقام پاکوتاه نبایستی بیش از 70 کیلومتر بر ساعت باشد.
موز به رطوبت و نور کافی خورشید (علی رغم مقاوم بودن به 50% سایه) نیز نیاز دارد. مناطق جنوبی بلوچستان ایران یکی از مهمترین مناطق مستعد پرورش موز محسوب می شوند چراکه نور، رطوبت و گرمای کافی در این مناطق به خوبی وجود دارد.
در ایران کشت و پرورش موز در نواحی جنوبی استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان انجام می گیرد. البته کشت و کار گلخانه ای موز چندین سال قبل در مناطق شمالی کشور و جنوب استان کرمان نیز گسترش پیدا کرد که متاسفانه به دلیل مشکلات متعدد (عدم رقابت قیمت با موزهای وارداتی، عدم تسهیلات لازم برای توسعه گلخانه ها، عدم تخصص کافی در کشت گلخانه ای این محصول و غیره) با عدم استقبال گلخانه داران روبرو گردید.
هرس موز به این صورت است که پاجوش های ناخواسته را از سطح زمین قطع می کنند و یا اینکه قلب آن ها (نقطه رویشی) قطع می کنند. معمولاً به تعداد 2-1 پاجوش اجازه داده می شود تا همراه بوته اصلی رشد نمایند. میزان هرس بستگی به عوامل چندی از جمله تراکم کشت، رقم و بازار فصلی دارد و در جاهایی که نیاز به میوه موز به عنوان یک غذای اصلی مطرح باشد، هرس صورت نمی گیرد. در شرایط حاصلخیزی متوسط تنها به یک پاجوش اجازه رشد داده می شود. گاهی اوقات به گیاه اجازه می دهند تا تمام پاجوش های سالم آن رشد کنند و وقتی که ارتفاع آن ها به 45 سانتی متر رسید، قوی ترین آن ها را انتخاب نموده و بقیه را قطع می کنند. پس از آن هر دو ماه یک بار پاجوش ها را قطع می کنند. هرس باید به نحوی مدیریت شود تا زمانی که گیاه اصلی تولید گل آذین نمود، گیاه دختری حدوداً تا ارتفاع برگ آخری گیاه مادری بلند شده باشد و در این موقع باید یک پاجوش ثانویه (گیاه نوه) باید همراه دو گیاه دیگر باشد که ارتفاع آن حدود 30 سانتی متر بالای سطح خاک باشد تا تضمین کننده محصول بعدی باشد. گاهی اوقات خاک پای بوته ها را بالا می آورند (خاک می دهند) تا مقاومت آن ها را در مقابل باد افزایش دهند.
از طریق کشت بافت نیز موز را می توان تکثیر نمود. در این روش گیاهان یکنواخت تولید می شود. ازدیاد سریع، تکثیر کلون های جهش یافته و تولید جنین های بدنی از مزایای دیگر این روش می باشد. اما هزینه بالای تکثیر، احتمال تغییرات سوماکلونال در طی ازدیاد از این طریق، عادت دادن گیاهان به شرایط محیطی آزاد از معایب این روش می باشد. اصطلاح سوماکلونال به گیاهان تولید شده از کشت بافت با منشا بافت سوماتیک بکار برده می شود. برای تولید گیاهان عاری از ویروس و بیماری ها می توان از مریستم نوک ریشه استفاده نمود.
ازدیاد از طریق ریزوم
یکی از روش های ازدیاد موز از طریق ریزوم می باشد. برای این منظور قطعاتی از ریزوم را که وزن آنها حدود ۲ کیلوگرم است را از پایه مادری جدا نموده و در محل اصلی در عمق ۳۰ سانتی متری خاک می کارند. در ضمن با جدا کردن ریزوم های جوان می توان اقدام به تکثیر موز نمود. ریزوم های جدا شده باید دارای جوانه باشند. زیرا اندام های هوایی از جوانه های موجود بر روی ریزوم حاصل می شوند. گیاهان بوجود آمده از ریزوم معمولا ۲ الی ۳ ماه دیرتر محصول می دهند. جدا کردن پاجوش همراه با قسمتی از ریزوم و ریشه های آن و کشت در محل اصلی از روش های معمول ازدیاد موز می باشد.
در ازدیاد به وسیله پاجوش بعد از کنار زدن خاک با چاقوی تیز پاجوش را از پایه مادری جدا می کنند. ریزوم جدا شده، ریشه های پاجوش و محل زخم توسط فرم آلدئید ۵ درصد قبل کشت ضد عفونی می گردد. پاجوش ها نسبت به محل و عمق تشکیل، ارتفاع و میزان رشد برگ ها متفاوت می باشند. پاجوش های کوچک و رشد نکرده دارای ارتفاع بسیار کوتاه بوده، فاقد برگ یا برگ های کوچک و فلسی بوده و در سطح خاک بوجود می آیند. پاجوش های برگ پهن سطحی بوده و چسبیده به ریزوم پایه مادری هستند. پاجوش های برگ شمشیری دارای برگ های باریک و شمشیری بوده و زمانیکه ارتفاع آنها به ۷۵ سانتیمتر برسد از پایه مادری جدا می شود. پاجوش های بکر یا به ثمر نرسیده که هنوز خوشه گل تولید نکرده اند، دارای برگ های پهن و ارتفاع بلند بوده و بعد از جدا کردن، مریستم انتهایی آن را حذف نموده و سپس می کارند. از همه پاجوش ها به جز پاجوش های برگ پهن می توان در تکثیر موز استفاده نمود. پاجوش های برگ شمشیری نسبت به دیگر پاجوش ها ترجیح داده میشوند زیرا از جوانه های عمقی و قوی ریزوم به وجود می آیند و ریشه های فراوان تولید می کنند. همچنین این پاجوش ها به راحتی از پایه مادری جدا می شوند.
فاصله كاشت :
فواصل مناسب درختان موز در توليد تجاري آن بسيار اهميت دارد . بايسي فضاي مناسبي براي هر درخت وجود داشته باشد تا باعث ايجاد رقابت بين درختان جهت جذب آب ، نور و مواد غذايي نشده و از رشد بيش از حد درختان نيز جلوگيري كند فضاي مناسب و حياتي براي ارقام مختلف به شرح جدول زير است .
گیاهشناسی موز
ريزوم : ريزوم يك ساقه زير زميني با تعداد زيادي مرسيتم كه شبه ساقه و ساقه گل دهنده و ريشه هاي فيبري را بوجود مي آورد .
غلاف و برگها :
برگهاي موز شامل ساختمان لوله مانند بلندي كه نيام مي نامندد و يك دمبرگ محكم و پهنك پهني مي باشد . تعداد زيادي از نيام ها در كنار هم قرار مي گيرند و يك شبه ساقه را تشكيل مي دهند و يك شبه ساقه ممكن است در طول زمان زندگي اش بيشتر از 40 برگ داشته باشد آخرين برگي كه روي ساقه هوايي ظاهر مي شود خيلي كوچك و به شكل براكته يا برگچه مي باشد كه نقش آن حفاظت خوشه موز از عوامل جوي مانند تابش شديد آفتاب و يا باران هاي شديد مي باشد .
ريشه :
تعداد زيادي ريشه فيبري حدود 200 تا 500 عدد از ريزوم بوجود مي آيند و اگر خاك داراي زهكش مناسب و حاصلخيز و عميق باشد ريشه ها 5/1 متر عمودي و 6/4 متر افقي گسترش پيدا مي كند .
گل و ميوه :
گل آذين موز در مركز شبه ساقه 15-10 ماه بعد از كاشن ظاهر مي شود در اين مدت 32 تا 26 برگ توليد مي كند . عمل گلدهي موز shooting ناميده مي شود .
گلها به صورت مار پيچي در طول محور گل آذين در گروههاي 10 تا 20 تايي ظاهر مي شوند كه بوسيله براكته هاي گوشتي سبز متمايل به ارغواني پوشيده شده است كه در جريان رشد و توسعه گلدهي ، پوشش آن ها مي ريزند . اولين گلهايي كه ظاهر مي شوند گلهاي ماده مي باشند و در ارقام خوردني تخمدانها سريعاً بوسيله عمل بارتنوكارپي (بدون گرده افشاني ) در رديف هاي مشخصي كه دست ناميده مي شود رشد مي كنند .
موز
موز میوه بی‌ضرری است، ولی فقط موزهای خام برای اشخاصی که دستگاه گوارشی حساسی دارند، ممکن است تولید امتلاء معده و نفخ و یبوست نماید، و به علاوه کسانی که نمی‌توانند مواد قندی را بخوبی هضم کنند، و همچنین عده‌ای از مبتلایان به ورم روده، به خصوص بیماران مبتلا به قند و اشخاص چاق، به دلیل زیادی قند موجود در موز نباید از آن بخورند.
بیماری رگه سیاه برگ موز عامل بیماری: Mycosphaerella fijiensis Mycosphaerella musicola علایم بیماری: علایم بیماری به صورت لکه های قرمز مایل به قهوه ای کم رنگ به قطر کمتر از 25 در سطح میلی متر پایین برگ ظاهر می شود.این لکه ها دراز و کمی پهن تر شده و به نوار قرمز مایل به قهوه ای باریکی تبدیل می گردند که محورطولی آن موازی رگبرگ های برگ و به اندازه 2×20 میلی متراست.در مرحله اولیه،نوارها بیشتردرسطح تحتانی برگ به طور واضح دیده می شوند.نوارها بعدا به صورت متراکم تجمع یآفته و اغلب با هم ادغام شده و به شکل نوارهای مرکب پهن در می آیند.در مرحله بعد این نوارها به طور واضح روی سطح فوقانی برگ ظاهر شده و به رنگ قهوه ای تیره و تقریبا سیاه درمی آیند.اگر تعداد نوارها زیاد باشد تمام برگ دراین مرحله سیاه ودر نهایت خشک می شوند.این بیماری از برگهای پایینی به برگهای بالاتر سرایت می کند. مبارزه: با انجام عملیات زراعی و استفاده از قارچکشهای مناسب می توان با بیماری مبارزه نمود.مهمترین عملیات زراعی کاهش سطح اینوکولوم درموستان می باشد.برای این منظور باید برگهای بآفت مرده و خشک را ازپایه های موز جدا نمود.همچنین لکه های برگ را می توان از سطح بریده و حذف کرد. برای کاهش رطوبت سطح برگها زهکشی مناسب و همچنین آبیاری به روش قطره ای بارانی الزامی بوده و از میزان آلودگی می کاهد. قارچکشهای بنومیل،مانکوزب،کلروتالونیل و قارچکشهای سیستمیک از گروه بنزیمیدازول نظیرمرتکت(تکتو60) در مبارزه علیه این بیماری موثراست.
درصد ترکیبات موز
آب 80-58
نشاسته 3
قند 4/22-1/15
خاكستر 8/1-6/0
چربي 4/0
پروتئين 7/2-1/1
فيبر 4/3-3/0
جدول شماره دو : ويتامين هاي موجود در ميوه
ويتامين A واحد بين المللي 125
ويتامينC 8
تيامين 03/0
ريبوفدادين 035/0
نياسين 4/
ترکیبات موز
پیراکانتا پیراکانتا گیاهی تزیینی و بومی آسیا و اروپاست. پرتقال روشن یا انواع توت های…
آناناس کموسوس (Ananas comosus) یک گیاه گرمسیری با میوه ای خوراکی است که به آن…
موسی در گهواره موسی در گهواره یک گیاه خانگی محبوب است ، که مربوط به…
فروش ویژه بوستان : زاموفیلیا ابلق در سایز و اندازه های مختلف . بسیار باکیفیت…
یاس آبی حتی مانند درخت چسب می تواند یک دیوار کامل پر از گل یا…
کاشت و پرورش حرفه ای گل ساعتی یا همان پشن فروت گل های ساعتی ،گل…
نمایش نظرات
برگهای زرد دور ساقه باید باشد
سلام
آیا هر درخت موز فقط یکبار موز می دهد و بعد از چیدن میوه باید قطع شود
سلام .بعد از برداشت موز حتما درخت مادر باید قطع شود؟.
درخوت موز یکبار فقط محصول می دهد .اگه درخت قطع نشه سال بعد محصول نمی ده؟
سلام وتشکر از نشر اطلاعات پرورش موز
برای منطقه جنوب گشور خوب است بامید اینکه همشهریان جنوب به جای کار با کالاهای غیر ضرور نگاهی به ارزش واقعی کشاورزی بیاندازند کاری که عاقبت بخیری و برکت و کارافرینی دارد
مرحبا بر همه افرینندگان طبیعت خدا قوت و برکت
بسیارعالی بود تشکر از زحمات فرواوان جهت اشتراک گزاری اطلاعات بسیار مفید
عالی بود.مرسی
باسلام تشكرميكنم كه به همه ابعاد ميوه موز كه خواندم پرداختيد