کاشت و پرورش لیمو ترش

لیمو ترش

معادل کلمه لیمو در انگلیسی به دو دسته متفاوت تقسیم می شود. Lime  یا لیمو هایی که سبز به مصرف می رسند مثل لیمو ترش ، لیمو عمانی  و دسته دیگر lemon لیمو هایی که وقتی زرد می شوند مورد استفاده قرار می گیرند. این دو دسته از نظر علمی هم متفاوت هستند. تنوع لیمو بسیار است و زادگاه آن دقیقا مشخص نیست و حدس زده می شود که زادگاه آن چین و شمال هند باشد. در زیر به شرح چند گونه معروف آن می پردازیم.

لیمو سنگی

نام علمی: Citrus  limon

نام انگلیسی: Lemon

لیمو سنگی و {لیمو ترش} هر دو ترش مزه هستند و ما به هر دو آن ها لیمو ترش می گوییم. برای آبگیری و تهیه آبلیمو از لیمو ترش استفاده می شود و به طور معمول در نبود لیمو ترش ما از لیمو سنگی استفاده می کنیم.لیمو سنگی درختی کوچک است که به ارتفاع ۶-۳ می رسد. از نظر ژنتیکی دورگه ای است که از نارنج و ترنج پدید آمده است. این درخت دارای خار های محکم و خشن است.برگ های سبز روشن آن به شکل بیضوی- تخم مرغی است و ۱۰-۶ سانتیمتر طول و نوکی کوتاه دارند . لبه برگ ها دندانه ای است و دمبرگی کوتاه دارد.گل ها به صورت تکی یا دسته ای شکوفا شده و در سطح بیرونی مایل به صورتی اما در سطح درونی سفید است.میوه لیمو سنگی، تخم مرغی شکل است و در انتهای میوه نوکی برجسته و طولی بین ۱۴-۷ سانتیمتر است. قطعات داخلی میوه (قاچ) ۱۰-۸ تایی است و گوشت آن بسیار ترش است. سطح رویی پوست کمی ناهموار است.در ایران در مناطق جنوبی و شمالی کشور کاشته شده است.

 لیمو شیرین

نام علمی: Citrus limetta 

نام انگلیسی: Sweet lemon

لیمو شیرین نسبت به لیمو سنگی بسیار پرمصرف تر است و دلیل این محبوبیت از نام آن پیداست.لیمو شیرین درختی کوچک به ارتفاع تا ۴ متر است.برگ ها به شکل تخم مرغی است و طول ۱۷-۶ سانتیمتر دارند.گل ها سفید و کوچک است و میوه آن کروی است. پوست میوه در هنگام رسیدن زرد می شود.در جنوب ایران در استان فارس، کرمان، هرمزگان و در شمال ایران در گرگان، مازندران و گیلان کاشته می شود.

لیمو گلابی 

نام علمی: Citrus  lumia        

نام انگلیسی:  Pear lemon

نام گذاری لیمو گلابی به دلیل گلابی شکل بودن میوه ها است. نسبت به لیمو سنگی آب میوه کمتری دارد و پوست آن هم کلفت تر است. اندازه میوه هم به طور شگفت انگیزی بزرگ است. همانند دیگر لیمو ها از آب آن می توان استفاده کرد و برش های آن در کنار دیس های غذا جلوه گری خاصی دارد.

لیموی آب

Lime or Sour Lime

نام علمی: Citrus Aurantifolia Swing

محل پیدایش: هندوستان

درختی قوی، کوچک، دارای خارهای کوتاه اما تیز، بسیار حساس به سرما. میوه کوچک، تخم مرغی یا نیمه کروی. دارای پوست زرد مایل به سبز، بسیار نازک، گوشت سبز رنگ، طعم آب میوه به شدت اسیدی. بذر کوچک، بیضی و تخم مرغی شکل، با حالت چند جنینی بالا، لپه سفید رنگ.

 

لیموی فراست لیسبون

Frost Lisbon Lemon

اصلاح کننده: H.B.Frost

محل پیدایش: کالیفرنیا

سال: ۱۹۱۷

تنها انتخاب نوسلار شناخته شده لیسبون.

 

لیموی مونوچلو

( Monachello Lemon ( Moscatello

محل پیدایش: ایتالیا

حاصل تلاقی: Lemon * Citron

درختی کم قدرت و کم رشد، شاخ و برگ تراکم، تاج گرد، نسبتا پربار، تفریبا بدون خار، میوه بیضی اما باریک در دو انتها. دارای پوست زرد رنگ در زمان رسیدن، نازک، سطح صاف با غدد روغنی بزرگ. گوشت ترد، نسبتا کم آب، دارای بذر کم و یا فاقد بذر.

 

لیموی سانتا ترسا

Santa Teresa Lemon

محل پیدایش: ایتالیا

مشخص ترین خصوصیت این واریته مقاومت بسیار زیاد به بیماری مالسکو می باشد. واریته ای جایگزین، در مناطقی که این بیماری شدید است.

 

لیموی کسکد یورکا

Cascade Eureka

محل پیدایش: کالیفرنیا

یکی از معروف ترین لاین های نوسلار یورکا و قوی تر از آن

 

لیموی یورکا رابینسون

Cascade Eureka Robinson

لیمو ترش خوشه ایلیمو

 

نیازمندی های محیطی

خاک:

در بیشتر خاک ها رشد می کند ولی بهترین رشد را در خاک های غنی با بافتی متوسط و کمی اسیدی دارد. همانند دیگر مرکبات نیازمند خاکی با زهکش خوب است.در موقع کاشت، گودالی را با عمق یک متر حفر کرده و خاک مناسب می ریزند و سطح  آن را به حالت تپه مانند درآورده؛ بطوریکه پس از کاشت،  طوقه گیاه در بالاترین سطح قرار گیرد. در بهار کود شیمیایی و در پاییز کود دامی پوسیده داده شود.

آبیاری:

به آبیاری در حد متوسط نیاز دارد و معمولا هفته ای یکبار آبیاری عمیق کافی است. در فصل گرما و یا زمانی که میوه ها در حال رشد هستند، آبیاری بیشتری نیاز هست.

نور:

به مکانی با نور کامل آفتاب نیاز دارد.

دما:

در مقایسه با دیگر مرکبات مقاومت بیشتری نسبت به یخبندان دارد و تا منفی ۶ درجه خشک نمی شود. در مناطق سرد می توان آن را در گلدان کاشت و قبل از  یخبندان در محلی روشن و به دور از یخبندان قرار داد.

تکثیر

با کاشت بذر آن می توان گیاهان جدید بدست آورد. میوه دهی گیاهان حاصل از بذر ۷-۶ سال طول می کشد. روش دیگر قلمه زدن است که میوه دهی گیاهان حاصل از آن هم ۴-۳ سال زمان می برد.بهترین روش تکثیر استفاده از پیوند است که میوه دهی گیاه حاصله زودتر از روش های دیگر است. البته به شرطی که پیوندک از گیاهی گرفته شده باشد که خود بالغ و به میوه دهی رسیده باشد.

بیماری جاروک لیمو ترش

بیماری جاروک لیمو ترش برای اولین بار در ایرا ن در سال ۱۳۷۶از از استان سیستان و بلوچستان، در سال ۱۳۷۷از استان هرمزگان و در سال ۱۳۸۱ از منطقه جیرفت و کهنوج گزارش شده است. تعداد دقیقی از درختان آلوده در این منطقه وجود ندارد، اما بر اساس اعلام مدیریت حفظ نباتات، حدود ۲۰درصد درختان لیمو ترش در منطقه جیرفت و کهنوج به بیماری جاروک مبتلا هستند.

 

علائم بیماری:
نشانه های بیماری جاروک لیموترش شامل ظهور شاخه های جاروئی در یک قسمت از درخت و سپس گسترش بیماری و افزایش تدریجی تعداد شاخه های جارویی به سایر قسمت ها می باشد. هر جاروک، در واقع از تعداد زیادی شاخه و برگ با فاصله میانگره کوتاه تشکیل شده است. رنگ برگها از سبز کمرنگ تا زرد و اندازه آنها از کوچک تا بسیار کوچک متغیر است. خشک شدن برگها در شاخه های جارویی منجر به خشکیدگی شاخه ها یکی پس از دیگری و نها یتا مرگ درختان آلوده طی ۳تا۵ سال می شود. در شاخه های جارویی گل و میوه تشکیل نمی شود، خار وجود ندارد و با افزایش تعداد جاروک ها میزان محصول کاهش می یابد. یک عارضه ژنتیکی، نیز وجود دارد که گاهی ممکن است با بیماری جاروک اشتباه گرفته شود. در عارضه ژنتیکی ، علائم ظاهری به صورت افزایش تعداد و پیچیدگی شاخه ها، فلس مانند شدن یا ناپدید شدن برگها و تورم گال مانند در محل انشعاب شاخه ها دیده می شود. علاوه بر این در عارضه ژنتیکی، تمامی شاخه های جارویی، معمو لا از یک شاخه منشعب می شوند و در این شاخه ها برگ اصلا وجود ندارد و یا کوچکتر از حد معمول بوده و رنگ آنها سبز کمرنگ می باشد. عارضه ژنتیکی، بر خلاف بیماری جاروک، از طریق پیوند قابل انتقال نمی باشد.
راههای انتقال عامل بیماری:
زنجرک ها، پسیل و تریپس مرکبات تنها حشرات مکنده موجود در درختان لیموترش در مناطق آلوده بوده اند. عامل بیماری از طریق پیوندک آلوده به درختان سالم قابل انتقال می باشد. در ازمایشگاه گیاه سس می تواند به عنوان پل رابط، جهت انتقال عامل بیماری به گیاه سالم استفاده شود. دوره نهفتگی این بیماری در آزمایشگاه از ۲ ماه در گیاه پروانش تا ۱۴-۲ ماه در نهال لیمو ترش متغیر می باشد.
عامل بیماری:
عامل بیماری جاروک لیمو ترش ماهیت شبه مایکوپلاسمایی داشته و با نام علمی کاندید شناخته می شود. این فیتوپلاسما در آوند آبکش گیاه میزبان فعالیت می کند و روی محیط کشت های مصنوعی قابل کشت نمی باشد.
راههای توصیه شده جهت پیشگیری و جلوگیری از گسترش بیماری:
-کنترل علف های هرز باغات جهت حذف میزبانهای علفی و کنترل ناقل یا ناقلین احتمالی
– انهدام کامل باغات لیموترش با آلودگی بالای ۵۰٪.
-استفاده از ارقام متحمل یا مقاوم به بیماری در احداث باغات جدید از جمله رقم پرشین لایم
– آشنا نمودن باغداران با علائم بیماری و خطرات جدی این بیماری جهت جلوگیری از جابجایی و انتقال پیوندک و نهال آلوده به مناطق عاری از آلودگی
– انهدام درختان الوده به منظور جلوگیری از اشاعه بیماری
– مبارزه بر علیه حشره ناقل
– اجرای قرنطینه داخلی و نظارت دقیق کارشناسان حفظ نباتات بر جابجایی نهال و پیوندک ،بخصوص در مرزهای مناطق آلوده
– کشت ارقام غیر میزبان مرکبات و یا سایر درختان میوه گرمسیری و نیمه گرمسیری بعنوان جایگزین
– بازرسی مداوم و مرتب باغات مناطق مشکوک توسط کارشناسان اجرایی، جهت شناسایی و ردیابی کانونهای آلودگی در هر منطقه
دامنه میزبانی بیماری عامل بیماری:
علاوه بر لیمو ترش، آلودگی طبیعی بکرائی، یک نوع بالنگ و لیمو شیرین به این بیماری گزارش شده است. در بین گیاهان علفی، پروانش، بادمجان، تاجریزی، داتوره، توتون و گوجه فرنگی نیز میزبان عامل بیماری بوده و علائم بیماری را نشان داده اند. از انواع مختلف مرکبات، انواع لیمو ترش، لیموهای محلی، لیموی خیاری، لیوی بی تیغ، آلمو، بکرائی، ماکروفیلا، رانگپورلایم بالنگ، لیمو لامپی و راف لمون حساس بوده و پس از انتقال علائم بیماری به آنها، علائم ظاهری را نشان دادند. ارقام لیمو لیسبون، پرشین لایم و نارنج در برابر این بیماری متحمل بوده و اگر چه علائم ظاهری بیماری را نشان ندادنداما با پی سی آر عامل بیماری در آنها ردیابی شده است. ارقام نارنج سه برگ، پرتقال، گریپ فروت، کلمانتین، نارنگی، ارقام کینو و پیج، لیمو شیرین، کلئو پاترا، تایوانیکا و ولکامریانا در برابر این بیماری مقاوم هستند. از نظر زمان ظهور علائم ، در لیموترش ، بکرائی و بالنگ علائم بیماری زودتر و در رانگپورلایم، لیمولامپی و راف لمون دیرتر ظاهر می شود.

 

 

 لیمو ترش و فواید فوق العاده مصرف آن

لیموترش گنجینه ای از خواصی درمانی و غذایی است که سلامتی را ارتقا می دهد و بسیاری از ناخوشی ها را از ما دور می کند.

لیمو ترش علاوه بر از بین بردن سلول های بد در بدن از بروز انواع ‫سرطان نیز جلوگیری می کند. یک عدد لیموی 100 گرمی حاوی 29 کیلو ‫‏کالری انرژی است.

لیمو ترش بعلت داشتن خواص اسیدی ضد عفونی کننده قوی است . حتی اگر در مسافرتها به آب آشامیدنی مشکوک هستید و می ترسید از آن بنوشید کافی است چند قطره آب لیمو ترش را در آن بریزید . آب ر ا کاملا استرلیزه کرده و میکربهای موجود در آب را از  بین می برد .

لیمو دارای فیبر بسیار بالایی بوده و در تأمین سلامت فرد بسیار مفید است. این میوه همچنین در ‫کاهش_چربی، متعادل کردن فشار خون و باز شدن عروق بدن نقش تعیین کننده ای دارد.

طعم ترش لیمو به دلیل وجود ماده ای با نام اسید سیتریک است که به هضم غذا کمک می کند. این میوه منبع غنی ویتامین C محسوب می شود.

لیمو ترش یک ماده تقویت کننده زیبایست و باعث افزایش سلامتی، طراوت، شادابی، جوانی و نیروی حیات می شود.

 

 

فواید بی نظیر لیمو ترش برای پوست و مو 

مانع شل شدن و چروک پوست و پیری زودرس می شود، برای پاکسازی لکه های پوستی می توانید آب لیمو ترش را روی پوست بمالید و از شب تا صبح روز آن بماند، همچنین از عصاره لیمو ترش با گلیسیرین می توانید خستگی پوست و ترک های پوست را از بین  ببرید.

اگر تمایل دارید موهایتان شفاف و درخشان شود کافیست مقداری لیمو ترش تازه با آب سرد ترکیب کنید و روی موها بریزید و سپس موها را بشویید.

پوست لیمو ترش را روی پوست خشک یا جای پوسته پوسته شده بمالید تا مشکلات پوستی برطرف شود، برای نرم شدن پوست  ضخیم شده آرنج نیز پوست لیمو ترش مفید است.

 

لیموترش سرشار از ویتامینها 

 

یک عدد لیموترش تأمین کننده 88 درصد نیاز روزانه بدن به ویتامین C می باشد.

ویتامین C آنتی اکسیدان قوی است که علاوه بر از بین بردن سلول های بد و رادیکال های آزاد در بدن از تشکیل سلول های سرطانی و  ابتلا به سرطان جلوگیری می کند.

ویتامین C و آنتی اکسیدان موجود در لیموترش به دفع سموم بدن که به دلیل وجود انواع آلودگی ها مانند سرب و یا ریزگردهای  موجود در هوا ایجاد می شود کمک شایانی می کند.

لیموترش منبع خوبی از ویتامین B کمپلکس و پیش ساز ویتامین A می باشد. این ویتامین ها ایمنی بدن را افزایش می دهند. مصرف این میوه به جهت برخورداری از آهن، مس و اسید فولیک برای کاهش کم خونی مؤثر است.

 

 

خواص درمانی لیموترش

 

آب لیمو ترش که ماده ای خنک کننده (سرد کننده) است باعث از بین بردن سموم میکروب بیماری هایی مانند دیفتری، حصبه و برخی امراض مهلک و خطرناک می شود؛ ترشح صفرا را افزایش می دهد و در رفع یرقان(زردی) و دفع سنگ های کوچکی که در مجاری ادرار گیر می کنند موثر است.

 

لیموترش دارای انواع املاح مانند منیزیم، فسفر، سدیم و کلسیم است. پتاسیم موجود در لیموترش به کنترل و تنظیم ضربان قلب و همچنین متعادل کردن فشار خون کمک می کند.

 

لیمو ترش درمان کننده چاقی و برطرف کننده بزرگی طحال، شفادهنده گواتر و میخچه، وبا، اختلالات جریان گردش خون، مشکلات گوارش، یبوست، سوء هاضمه است و خواص ضد سرطان دارد.

 

پوست لیمو ترش ویار زنان باردار را کاهش می دهد و قوه هاضمه آنها را تقویت و تهوع آنها را از بین می برد.

 

بهترین دارو برای اسکوربوت(خنریزی لثه ها و تغییر حالت بافت لثه) و مخلوط آب لیموترش و عسل و آب برای رفع خونریزی پیشنهاد می شود.

 

لیمو ترش خاصیت ضد پوکی استخوان داردو به افزایش جذب کلسیم کمک می کند و نوشیدن یک لیوان لیمو ترش به افراد در معرض خطر به خصوص زنان یائسه بسیار توصیه می شود.

 

لیموترش برای خونریزی های ریوی، معده، روده، رحم، کلیه ها و دیگر اندام های داخلی درمانگر است و لازم است در این موارد چند بار در روز مقداری آب لیموترش را آب میل کنید

لیموترش تقویت کننده حافظه نیز است.

 

لیمو بوی بد دهان که بر اثر مصرف برخی ادویه ها، کشیدن سیگار و یا کمبود بزاق ایجاد شده را رفع می کند.برای خوشبو کردن دهان،  روزی چند بار به طور کامل با یک لیوان آب ولرم حاوی آب یک لیمو غرغره کنید. جویدن یک برش لیمو پس از هر وعده غذایی نیز می تواند مفید باشد.

 

روی محل گزیدگی، 2 قطره لیمو مخلوط شده با یک قاشق چای خوری عسل بمالید، برای دور نگه داشتن حشرات، 20 قطره روغن لیمو را  به یک لیوان آب اضافه کنید و در هوا بپاشید. علاوه بر خوشبو کردن هوا، حشرات را نیز دور نگه می دارد.

 

پزشکان متخصص چاقی معتقدند چاق ها اگر هرروز صبح آب یک عدد لیمو را در یک لیوان آب ولرم بریزند و میل کنند زودتر لاغر می شوند. همچنین خوردن این شربت صبحگاهی موجب می شود شما تا آخر روز نشاط و سرزندگی داشته باشید.

 

 

منبع: گل و گیاه – دکتر سلام – نمناک -بوستان