کاشت داشت و برداشت کلم بروکلی

کلم بروکلی بومی کشور ایتالیاست و برای اولین بار در قرن هفدهم یا هجدهم میلادی در این منطقه کشت شد و از گیاهانی‌ست که برای پرورش در باغچه مناسب است.

این گیاه هم‌اکنون در سراسر جهان به شکل‌های مختلف مورد استفاده می‌باشد. در حال حاضر بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کلم بروکلی در جهان به ترتیب عبارتند از چین، هند، ایالات متحده، اسپانیا، ایتالیا، فرانسه، مکزیک، لهستان، پاکستان و بریتانیا.

پرورش کلم بروکلی در ایران

کلم بروکلی نزدیک به دو دهه است که به ایران وارد شده و کشت و پرورش آن رواج یافته است.

از آنجا که این گیاه در مراحل مختلف رشد به رطوبت نیاز دارد، بنابراین در نقاط مرطوب بهتر می‌روید. با توجه به نیاز آبی این گیاه، کلم بروکلی در نقاط مرطوب ایران (نواحی شمالی کشور)، کشت می‌شود.

در حال حاضر کلم بروکلی به دلیل تغییر ذائقه مردم، آگاهی از خواص فراوان آن و ظاهر متفاوت و جذاب این محصول، طرفداران بسیاری در کشور یافته است و به صورت‌های خام (در سالاد) و پخته (سوپ، آش، کوکو و …) مصرف می‌شود.

راهنمای پرورش کلم بروکلی

شرط اصلی پرورش بروکلی‌های خوب این است که رشد آنها را پیوسته زیر نظر داشته باشید.
2 تا 3 هفته بعد از جا‌به‌جایی بروکلی‌ها: روی خاک آنها را با کمپوست خیس خورده بپوشانید یا اطراف آنها پودر ماهی بریزید و خوب به گیاهان‌تان آب بدهید. تا یک هفته قبل از برداشت، این کار را هر ماه انجام دهید. این کار باعث می‌شود گلچه‌های بروکلی‌های‌تان ترد و بزرگ شوند و در نتیجه بتوانید تا هوا گرم می‌شود یا زمین یخ می‌بندد (آخر فصل بروکلی)، آنها را برداشت کنید.

وقتی دمای هوا در روز از 24 درجه سانتی‌گراد بالاتر رفت، لایه ضخیمی از مالچ ارگانیک روی خاک سرد ریخته و رطوبت آن را حفظ کنید.

آبیاری : بروکلی به 2.5 تا 3.5 سانتی‌متر آب در هفته احتیاج دارد. کم آبی باعث زمخت شدت ساقه‌ها می‌شود، پس فراموش نکنید: در آب و هوای خشک خوب به گیاهان خود آب دهید. اگر پاییز است، به طور یکنواخت و کم به آنها آب دهید.

(Broccoli)  از گیاهانی‌ست که برای پرورش در باغچه مناسب است.

اگر نوعی از بروکلی را انتخاب کنید که گل‌چه‌های جانبی زیادی تولید می‌کنند مثل ” DiCicco” و ” Waltham “؛ می‌توانید از هر بوته آن چند بار محصول برداشت کنید. بروکلی چینی و بروکلی raab خیلی سریع رشد می‌کنند، شما می‌توانید جوانه، ساقه، برگ‌ها و همه جای انواع بروکلی سرمادوست -که بوته‌های ترد و کوچکی تولید می‌کنند-  را بخورید.

گل‌چه‌های تازه برش خورده بروکلی غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. مزه بروکلی به صورت خام و کمی بخارپز شده در سالاد بسیار خوب و دلپذیر است و می‌توانید راحت آنها را فریز هم بکنید.

کاشت کلم بروکلی

نور : بروکلینور کامل خورشید را ترجیح می‌دهد، ولی در مناطق گرم کمی سایه می‌تواند از دانه دادن گیاه جلوگیری کند.

خاک : خاکی غنی با زهکشی خوب و مقدار زیادی کمپوست برای گیاهان خود فراهم آورید.

اب و هوا ( دما ) : وقتی گلچه‌های بروکلی شروع به شکل گرفتن کردند، روزها و شب‌های خنک برای آنها ضروری‌ست؛ بنابراین سعی کنید قبل از اینکه هوا گرم شود، بروکلی‌های‌تان بالغ شده باشند. باغبانان بیشتر مناطق می‌توانند هم در بهار و هم در پاییز محصول خود را برداشت کنند. در بهار نوعی از بروکلی را انتخاب کنید که زود رشد می‌کند (مثل Packman). در مناطقی که زمین در زمستان یخ نمی‌بندد، می‌توانید از نوعی استفاده کنید که دیر به بلوغ می‌رسد (مثل Marathon).

زمان کاشت : اگر می‌خواهید خودتان جوانه بروکلی پرورش دهید، 7 تا 9 هفته قبل از آخرین یخبندان دانه‌های خود را بکارید.

نکات بعد از کاشت ( پرورش ) :  به‌طور‌معمول دانه‌های بروکلی طی 4 تا 5 روز جوانه می‌زنند. بعد از جوانه زدن دانه‌ها، گلدان را در جایی که نور آفتاب یا نور لامپ به آن بخورد، قرار دهید و دما را بین 15.5 تا 18 درجه سانتی‌گراد نگه دارید. خاک را نم‌دار نگه دارید ولی آن را مرطوب نکنید. چه خودتان جوانه‌ها را پرورش دادید و چه آنها را خریدید، برای جلوگیری از رشد زودرس گلچه‌های بروکلی، قبل از انتقال جوانه‌ها به باغچه مطمئن شوید که اندازه مناسبی دارند؛ یعنی باید 15 سانتی‌متر ارتفاع و 2 تا 4 برگ کامل داشته باشند.

کاشت نهال : قبل از انتقال  آنها به بیرون از خانه، آنها را به آب و هوای سردتر عادت دهید. بروکلی‌های جوان را 3 تا 5 سانتی‌متر عمیق‌تر از چیزی که در گلدان کاشته بودید، در باغ بکارید. فاصله بین بروکلی‌ها باید 30 تا 60 سانتی‌متر باشد و در ردیف‌هایی با فاصله 60 تا 90 سانتی‌متر کاشته شوند. اگر فاصله بین بروکلی‌ها را کم بگیرید، گلچه‌های آن کوچک‌تر می‌شوند. خاک را محکم کنید و خوب به گیاهان خود آب بدهید.

نگهداری و مراقبت : برای اینکه محصول خوبی داشته باشید باید دمای هوای محیط را برای بروکلی‌های جوان، یکنواخت نگه دارید. اگر بروکلی‌های‌تان برای دوره‌ای طولانی در شب در دمای 1- درجه سانتی‌گراد و در روز بین 10 تا 15 درجه سانتی‌گراد باشند، گلچه‌هایی نابالغ و کوچک تولید خواهند کرد. برای جلوگیری از این مورد، در هوای سرد گیاهان خود را با پوشش پلاستیکی بپوشانید. هوای گرم هم باعث می‌شود بروکلی‌ها زود دانه بدهند.
اگر می‌خواهید در پاییز بروکلی پرورش دهید، می‌توانید در شهریور یا مهر ماه، پرورش جوانه‌ها را داخل خانه شروع کنید یا دانه‌ها را مستقیم در خاک باغچه خود بکارید. اگر در مناطق سردسیر زندگی می‌کنید، اواخر پاییز دانه‌ها را بکارید تا بهار آنها را برداشت کنید.

 

مشکلات کاشت کلم بروکلی

نسبت به دیگر گیاهانی که از خانواده کلم هستند، بروکلی کمتر به آفات مختلف مبتلا می‌شود البته در کل محصولات پاییزه نسبت به بهاره کمتر درگیر مشکلاتی از قبیل آفت می‌شوند. بروکلی می‌تواند مبتلا به آفاتی چون شته، کرم کلم، کرم حشره کلم, کرم ابریشم و سوسک‌های ریز پرنده شود.
آفات دیگر نیز شامل حلزون، هیره‌ها و کفش دوزک‌ها می‌شوند. لازم به ذکر است که هیره‌ها جانورانی از شاخه بندپایان و از خانواده عنکبوت‌ها هستند. هیره‌ها به همراه کنه‌ها به زیر مجموعه کنه‌سانان تعلق دارند.

حلزون‌ها برگ‌های بروکلی را می‌جوند. هیره‌ها آفاتی ریز به رنگ قرمز یا سیاه هستند؛ تغذیه آنها از برگ‌های بروکلی باعث می‌شود لکه‌های زردی روی برگ‌ها به وجود بیاید. این آفات و حتی کفش‌دوزک‌ها را هم می‌توانید با فشار آب شدید، از روی گیاه جدا کنید یا روی آفات، محلول حشره‌کش اسپری نمایید. رهایی از شر آفات باغ و باغچه را اینجا مشاهده کنید.

آفات و بیماری‌ها کلم بروکلی

خیلی کم پیش می‌آید که بروکلی به بیماری مبتلا شود.

بیماری ساقه سیاه (Black leg) لکه‌های تیره‌ای روی برگ و ساقه‌ها ایجاد می‌کند. نشانه‌های بیماری پوسیدگی سیاه Black rot – نوعی فساد یا پوسیدگی سیاه رنگ میوه و سبزی‌ست که مسبب آن انواعی از کپک Alternaria و گاهی Ceratostomella ،Physalospora و سایر عوامل کپک هستند – در این بیماری برگ‌های گیاه زرد شده، رگه‌های تیره‌ای نیز روی آن دیده می‌شود. با کشت خوب و عوض کردن محل کاشت محصولات در هر فصل، از ابتلای گیاه به این بیماری‌ها جلوگیری کنید.

در صورتی که گیاه‌تان زرد و ضعیف شده و شکل ریشه‌های آن بد شکل شده است، نشانه‌های بیماری “club root” که آفت گیاهان خانواده‌ی  کلم  است و عامل ایجاد آن کپک لزجی به نام Plasmodiophora brassicae است. این بیماری گیاه مبتلا را از بین ببرید. محصولات بعدی خود را در قسمت دیگری از باغ و باغچه‌تان بکارید و قبل از کاشت بروکلی‌ها به خاک آهک بزنید تا pH آن را به حدود 7 برسانید.

بیماری لکه برگ (Leaf spot) به صورت لکه‌های بزرگ و پر آب بروز پیدا می‌کند که به رنگ قهوه‌ای یا خاکستری مایل به بنفش هستند.

پژمردگی قارچی (Fusarium wilt) باعث می‌شود برگ‌های پایینی بروکلی زرد شده و بیفتند و گلچه‌های آن تلخ شده و به خوبی رشد نکنند.

نکته : برای جلوگیری از انتشار این بیماری‌ها، بروکلی‌های مبتلا را از بین ببرید.

کرم های کلم : سه گونه کرم کلم وجود دارد : کرم های ریسنده , حلقه ای و پشت الماسی . این کرم ها به برگها و سرهای براکلی و گیاهان خانواده کلم ها صدمه می زنند .

کرم ریسنده سبز مخملی است . حشره این کرمها سفید و در طول روز در بالای گیاه درپروازند . کرم های حلقه ای برنگ سبز روشن و ظریف می باشند . حشره این کرم ها قهوه ای و در طول شب فعال می باشند . پشت الماسیها سبز کم رنگ و در سر و ته دارای نقطه هائی می باشند . حشره این کرم ها برنگ سبز است و زمانی که بالهایشان بسته است به شکل الماس در می آیند .

لارو این کرم ها بوسیله خوردن کنام برگها و سرها به گیاه صدمه می زنند . کرم های کلم بسیار کوچک اند و چنانچه کنترل نشوند گیاه را بکلی از بین می برند . در اولین شبنم پائیزی این کرم ها بمرور از بین می روند . سمپاشی یکی از راههای کنترل این آفات می باشد .

نکات مهم در مورد کلم بروکلی

• اندازه سر و رنگ بروکلی بستگی به نوع واریته و محیط کاشت و زمان کاشت دارد .
• چنانچه بروکلی را در زمان مناسب کشت نکنند سرها زودتر از موعد مقرر به گل می نشیند .
• گلهای بروکلی زرد رنگ می باشند .
• سرهای کوچک نتیجه بموقع نشا نکردن نهالها می باشد .
• زمانی که سرها بزرگ , محکم و غنچه ها کاملاَ بسته و سفت است , برداشت انجام می گیرد .
• برای نگهداری بروکلی , آنها را نشسته در پلاستیکهای مخصوص قرار داده و در قسمت نگهداری سبزیها در یخچال جا دهید .
• بیشتر از ۵ روز در یخچال نگهداری نشود , چون مزه و خواص خود را از دست می دهد .
• خواص و موادمغذی بروکلی از تمام گیاهان دیگر خانواده کلم ها بیشتر است
• بروکلی حاوی ویتامین c و بتاکاروتن که هر دو از آنتی اکسیدانها هستند می باشد . آنتی اکسیدان ها از شیوع بعضی بیماریها از جمله سرطانها و امراض قلبی جلوگیری می کنند .
• یک ظرف کوچک بروکلی حاوی ۲۳ کالری- ۴/۲ گرم فیبر- ۳/۲ گرم پروتئین –۳/۴ میلیگرم کربوهیدراتها – ۴۹ میلیگرم ویتامین c – ۳/۵۳ نانوگرم فولیک اسید – ۸۹ میلی گرم کلسیم و ۹/۰ میلیگرم آهن می باشد .

برداشت کلم بروکلی

قبل از شروع یخبندان و زرد شدن بروکلی‌ها، برداشت را شروع کنید. درست زیر جایی را که ساقه‌ها شروع به جدا شدن می‌کنند، ببُرید. وقتی سر اصلی بروکلی را برداشت کردید، گلچه‌های ترد جانبی دیگری شروع به رشد می‌کنند. به برداشت ادامه دهید تا گیاه‌تان به تولید گلچه ادامه دهد. این روند ادامه دارد تا وقتی که هوا خیلی سرد یا خیلی گرم شود. بروکلی‌ها را کنسرو و فریز و ترش کنید یا می‌توانید برای 2 هفته آنها را در یخچال نگه دارید. ممکن است موقع برداشت متوجه کرم کلم و لارو شاپرک نشوید و این موجودات وارد بروکلی‌های پخته شوند. برای جلوگیری از این اتفاق، قبل از پخت بروکلی‌ها را برای 15 دقیقه در آب گرم و مقدار کمی سرکه بخیسانید تا این موجودات بیرون بیایند.

خواص دارویی و درمانی کلم بروکلی

1- بروکلی دارای ماده ای بنام سولفورافان ( SULFORAPHANE ) است که تعداد ،اندازه و تکثیر تومورهای سرطانی را به نحو چشمگیری کاهش می دهد. در نتیجه از ابتلا به سرطان به خصوص سرطان سینه ، معده ، روده بزرگ ، رکتوم و ریه ها در انسان پیشگیری می کند.

 

2- بروکلی دارای مقادیر زیادی فیبر، کاروتنوئید ، ویتامین A ، ویتامین C و ویتامین K می باشد که باعث پیشگیری از سرطان معده و روده می شوند.

 

3- بروکلی به دلیل دارا بودن مقادیر بالای ویتامین C ، فیبر و بتاکاروتن ( پیش ساز ویتامین A) یک آنتی اکسیدان قوی محسوب می شود که از اثرات مخرب رادیکال های آزاد در بدن پیشگیری می کند، در نتیجه از بروز بیماری هایی مثل انواع سرطان ، آلزایمر ( فراموشی دوران پیری )، بیماری های قلبی ، آرتریت ( التهاب مفاصل ) پیشگیری کرده و فرآیند پیری را به تاخیر می اندازد.

 

4- مقدار بالای فیبر غذایی موجود در بروکلی برای افراد دیابتی بسیار مفید است و افراد دیابتی برای کنترل بیماری خود بایستی این سبزی با ارزش را در وعده های غذایی خود قرار دهند.

 

5- کلسیم موجود در بروکلی ، به همان میزان کلسیم موجود در شیر است، در نتیجه مصرف آن برای افرادی که دچار پوکی استخوان یا کمبود کلسیم هستند، بسیار مفید است. ولی چون شیر علاوه بر کلسیم ، دارای ویتامین D نیز می باشد ، به عنوان منبع بهتری برای پوکی استخوان مطرح می شود زیرا ویتامین D به جذب کلسیم در بدن کمک می کند.