همه چیز درباره پرورش شترمرغ و تخم شتر مرغ

معرفی شترمرغ

شترمرغ (نام علمی: Struthio camelus) نوعی پرنده بی‌پرواز بومی آفریقا و نوشخوارکننده از راستهٔ سینه‌پهنان Struthioniformesاست. شترمرغ بزرگترین پرندهٔ زنده دنیاست و تخم آن نیز از هر پرنده زنده دیگری بزرگتر است (البته فیل‌مرغهای ماداگاسکاری وموآهای نیوزیلندی که به تازگی منقرض شده‌اند بزرگتر بودند و تخم‌های بزرگتری هم داشتند)

شترمرغ ظاهر منحصربه‌فردی دارد که آن را از پرندگان دیگر متمایز می‌کند. آنها با گردن و پاهای بلند خود قادرند با سرعت حدود ۷۰ کیلومتر بر ساعت بدوند که بالاترین سرعت زمینی در میان تمام پرنده‌هاست. غذای اصلی شترمرغ گیاهان است اما از بی‌مهرگانهم تغذیه می‌کنند.

چند نوع شترمرغ داریم ؟

آشنایی با انواع شترمرغ

انواع شتر مرغ » تاکنون ۵ گونه اصلی از شتر مرغ به نام های شترمرغ گردن قرمز ،  سیاه ، ماسائی ، عربی و شترمرغ سومالی شناخته شده است. که در ادامه این مطلب به بررسی و معرفی این گونه ها می پردازیم ، با ما همراه باشید :

شتر مرغ شمال آفریقا / یا شترمرغ گردن‌قرمز

شترمرغ شمال آفریقا یا شترمرغ گردن‌قرمز که در اطراف صحرای بزرگ آفریقا و سنگال زنگی می کنند بیشترین آمار جمعیت شترمرغها را تشکیل می دهند که در گذشته شترمرغ کردن قرمز در نواحی شمالی تر مانند مصر و جنوب مراکش یافت می شد شترمرغ شمال آفریقا بزگترین گونه این پرندگان می باشد قد آن حدود ۲.۸ ، وزن آن حدود ۱۵۵ کیلو گرم و سرعتی معادل ۷۲ کیلومتر بر ساعت دارد. سر شترمرغ شمال آفریقا قرمز رنگ است گونه نر آن پرهای سیاه و سفید و ماده آن پر های خاکستری دارد.

شتر مرغ جنوبی / یا شترمرغ سیاه

شترمرغ جنوبی یا شترمرغ سیاه گونه ی دیگری از این پرنده غول پیکر می باشد که در جنوب آفریقا که در سواحل جنوبی رودخانه‌های زامبزی و کونن زندگی می‌کند.

شترمرغ ماسائی

شترمرغ ماسائی که زیستگاه آن در شرق آفریقا میباشد ، پرهای کوچکی به رنگ نارنجی روشن بر روی سر، گردن و ران‌هایشان دارند. که این گونه از شترمرغ فقط در جنوب کنیا، اتیوپی و بخش‌هایی از جنوب سومالییافت می شود.

شترمرغ عربی

شترمرغ عربی فته‌ای که در گذشته در تعداد بسیار در شبه‌جزیره عربستان، سوریه و عراق زندگی می‌کرد و نسل آن در حدود سال ۱۹۶۶ به‌کلی نابود شد.

شتر مرغ سومالی

شترمرغ سومالی در شمال شرقی کنیا، جنوب اتیوپی و سومالی. گردن و ران آن‌ها سربی‌رنگ است. برخلاف دیگر شترمرغ‌ها گله‌ای زندگی نمی‌کند بلکه بیشتر تنها یا جفتی دیده می‌شوند. در شمال شرق کنیا با شترمرغ ماسائی زیستگاه مشترکی دارند. برخی این شترمرغ را گونهٔ مجزایی محسوب می‌کنند.

 

شترمرغ استرالیایی

شترمرغ استرالیایی بزرگترین پرنده بومی استرالیا است. شترمرغ استرالیایی بزرگترین پرنده ای است که بومی استرالیا است و در استرالیا سه زیر گونه از شترمرغ استرالیایی وجود دارد. و تنها نسخه موجود از جنس Dromaius است. این پرنده از لحاظ ارتفاع دومین پرنده بزرگی است که در جهان وجود دارد.

معرفی انواع پرورش شترمرغ

پرورش شترمرغ در  بیشتر کشورهای جهان رایج شده است. این کار به صورت یکی از سیستم های زیر به اجرا در می آید:
1- پرورش شترمرغ در سیستم نیمه متمرکز یا نیمه بسته

2- پرورش شترمرغ در سیستم باز یا غیر متمرکز

۳- پرورش شترمرغ به صورت بسته یا متمرکز

انتخاب نوع سیستم بستگی به شرایط محلی به ویژه آب و هوا و فضای قابل دسترس دارد. حتی ممکن است برای استفاده بهتر از تمامی امکانات موجود، هر سه سیستم با هم ترکیب شوند. در هر کدام از سیستم های باز و نیمه تمرکز جوجه کشی شترمرغ به دوصورت انجام می شود:

جوجه کشی شترمرغ به صورت طبیعی

جوجه کشی به صورت مصنوعی با دستگاه جوجه کشی

پرورش شترمرغ در سیستم نیمه متمرکز

وسعت زمین در سیستم نیمه متمرکز چه مقدار می باشد؟

در این سیستم به ۲۰ تا ۶۰ هکتار زمین نیاز می باشد. پرندگان در پن هایی با وسعت ۸ تا ۲۰ هکتار نگهداری می شوند.

معمولا هر گروه، از ۲۵ شترمرغ ماده و ۱۵ شترمرغ نر تشکیل شده است. پرندگان می توانند قسمتی از نیازغذایی خودشان را با چرا در محیط چراگاه بدست آورند. در این سیستم حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد غذای مورد نیاز شترمرغ ها به صورت دستی در اختیار آنها قرار میگیرد. محل های تغذیه بیشتر در نزدیکی حصارها قرار داده می شود. تا از تردد بیش از حد و ایجاد استرس در پرنده جلوگیری شود.

مزیت های سیستم نیمه متمرکز :

۱-    سرمایه گذاری برای حصار کشی و اقدامات کمتر است

۲-    جمع آوری تخم ها به دلیل مشخص بودن لانه ها، نسبت به سیستم باز آسان تر است

۳-    شترمرغ های ماده ای که دارای تولید بالا هستند با کمی دقت مشخص می شوند.

۴-    هزینه تغذیه کاهش می یابد. زیرا قسمتی از خوراک از چراگاه بدست می آید.

۵-    پرندگان به راحتی می توانند جفت خویش را انتخاب نمایند.

 

معایب سیستم نیمه متمرکز:

۱-    تشخیص این که کدام نر با کدام ماده جفت گیری کرده مشکل است.

۲-    ممکن است یک شترمرغ نر قوی، بیش از سه ماده در اختیار بگیرد. در این صورت تخم های نطفه دار کاهش می یابد.

۳-    گرفتن و به دام انداختن شترمرغ ها در این سیستم مشکل است.

۴-    ممکن است پرندگان ضعیف به جایگاه تغذیه دسترسی پیدا نکنند.

این سیستم معمولا توسط تولید کنندگان تازه کار یا آن هایی که می خواهند هزینه کم تری برای تولید بپردازند انجام می شود.

رورش شترمرغ در سیستم باز و یا غیر متمرکز

شترمرغ ( ostrich ) عاشق فضای باز بوده و ترجیح می دهد که چراگاهش بزرگ باشد. در سیستم باز و یا غیر متمرکز زمین وسیعی در اختیار شترمرغ ها قرار داده می شود.

وسعت زمین در این سیستم چه مقدار می باشد؟

مساحت این زمین حدود ۴۰ هکتار می باشد و دور آن محصور می گردد.

سعی می شود در این سیستم پرورش شترمرغ ، پرندگان را شبیه به محیط طبیعی شان نگهداری می نمایند. همچنین حداقل تغییرات در زندگی آن ها اعمال می شود. در سیستم باز که از تعداد زیادی شترمرغ تشکیل شده، معمولاً یک شترمرغ ماده حاکم وجود دارد. شترمرغ ماده حاکم نقش خود را به شترمرغ های ماده کوچک تر و جفت خود تحمیل می کند. سیستم باز و یا غیر متمرکز دارای مزیت هایی می باشد که عبارتند از:

مزیت های سیستم باز و یا غیر متمرکز:

۱-    ناچیز بودن هزینه های نگهداری پرندگان مولد

۲-    هزینه جوجه کشی تقریبا صفر است (در صورت استفاده از جوجه کشی طبیعی)

۳-    هزینه های سرمایه گذاری این سیستم جزئی است

معایب سیستم باز یا غیر متمرکز:

۱-    کنترل شناسایی پرندگان و جمع آوری تخم شترمرغ ها حین پرورش مشکل است.

۲-    نمی توان بر شرایط جفت گیری کنترلی داشت.

۳-    اغلب میزان مرگ و میر جوجه ها بالا است (در جوجه کشی طبیعی)

۴-    کنترل و معاینه جوجه غیر ممکن است (در جوجه کشی طبیعی)

۵-    جوجه ها اغلب توسط حیوانات دیگر شکار می شوند. (در جوجه کشی طبیعی)

۶-     تخم ها ممکن است به دلیل شرایط بد حمل و نقل و ماندن بر روی زمین برای مدت طولانی آسیب دیده و از بین بروند.

از این سیستم معمولا برای پرورش گله های وحشی شترمرغ که دارای ژن و خصوصیات با ارزش هستند استفاده می شود.

به دولیل این نوع سیستم پرورش بیشتر مورد توجه قرار گرفته است:

۱- شکسته شدن انحصار پرورش شترمرغ و توسعه آن در سایر کشورها

۲- محدود بودن سطح مراتع و زمین های مناسب

وسعت زمین در این سیستم چه مقدار می باشد؟

با توجه به تعداد گروه های مولد و مبلغ سرمایه گذاری از یک تا بیست هکتار متغیر است.

معمولا هر گروه مولد از یک شترمرغ نر و یه شترمرغ ماده تشکیل شده است.

مزیت های سیستم متمرکز:

۱-    کنترل پرندگان در جایگاه های کوچک راحت است.

۲-    می توان مصرف خوراک روزانه را ثبت و مطابق با نیاز پرندگان کنترل کرد.

۳-    جمع آوری تخم ها و ثبت اطلاعات آن ها راحت تر است.

۴-    می توان پرونده کامل و دقیقی از شترمرغ هایی که تخم های بارور گذاشته و تعداد بیشتری جوجه تولید کرده اند تهیه نمود.

۵-    مهم ترین مزیت در این سیستم :

می توان پرندگان مولدی که قرار است در آینده مورد استفاده قرار بگیرند را مشخص نمود. با این کار از جفت گیری شترمرغ هایی که با هم رابطه خویشاوندی دارند جلوگیری میشود.

معایب سیستم متمرکز عبارتند از:

۱-    سرمایه گذاری قابل توجهی برای حصار کشی و ایجاد سالن های پرورش شترمرغ مورد نیاز است.

۲-    غذا به صورت صنعتی تهیه و در اختیار پرندگان قرار می گیرد که روشی پر هزینه است.

۳-    مدت زمان لازم برای آگاهی از نابارور بودن پرنده نر طولانی بوده. حتی ممکن است تخم های بدون نطفه زیادی تولید گردد.

تغذیه شتر مرغ چیست؟

از يك روزگي تا سه ماهگي: جوجه شترمرغ مي تواند از باقيمانده كيسه زرده براي مدت 7 تا 10 روز ابتداي زندگي اش تغذيه كند.اطمينان از اينكه جوجه شترمرغ ها آب مصرف مي كنند، اهميت دارد. در غير اينصورت ممكن است نياز به افزايش شدت نور يا تغيير درجه حرارت سالن باشد.

 

توصيه مي شود كه خوراك مصرفي جوجه ها در ابتدا به شكل خرد شده باشد و اگر از روش پرورش روي كف سالن استفاده مي شود، طي هفته اول خوراك روي روزنامه يا كارتن هاي تخم مرغ ريخته شده و پس از آن مي توان دانخوريها را وارد سالن كرد.

براي جلوگيري از اشكالات پا و اختلالات اسكلتي بايد رشد اوليه شترمرغ ها كنترل شود. محدود كردن مقدار انرژي خوراك بين 9 و 10 مگا ژول انرژي متابوليسمي در كيلوگرم معمولاً براي كنترل رشد كافي است.

با وجوديكه شترمرغ ها توانايي هضم الياف بيشتري نسبت به ساير پرندگان اهلي دارند ( به دليل تخمير در روده بزرگ ) ولي تنها پس از رسيدن به سن معيني توانايي انجام اين كار را بدست مي آورند. لذا بهتر است طي چند هفته اول زندگي جوجه ها جيره هايي با بيش از 5% الياف خام به آنها داده نشود. ضمناً توانايي جوجه ها براي هضم چربي در اوايل زندگي كاملاً پايين است. از اينرو نبايد بيش از 5% چربي به آنها داده شود.

از 3 ماهگي تا يكسالگي:

احتياجات تغذيه اي پرندگان با افزايش سن آنها تغيير مي كند. لذا انرژي و الياف خام افزايش و مقدار پروتئين خوراك كاهش مي يابد. بايد الياف جيره را در چهار تا پنج ماهگي به حدود 11-10 درصد افزايش داد. ضريب انرژي زايي خوراك بايد به حدود 5/10 –10 مگا ژول انرژي متابوليسمي بر كيلوگرم افزايش يابد. مقدار پروتئين خام نيز بايد به تدريج به حدود 20-18 درصد كاهش يابد. تعادل بين غلظت هاي كلسيم و فسفر قابل دسترس بايد به نسبت 1: 2 – 8/1 حفظ شود. همچنين خوراك دادن بايد به صورت آزاد انجام شود.

دوره پرواري:

چنانچه شترمرغ ها فقط براي گوشت و چرم پرورش يابند، مي توان نرها را جداگانه پرورش داد زيرا آنها سريعتر رشد كرده، نياز به جيره هاي با پروتئين بالاتر داشته و به عنوان تبديل كننده هاي خوراك براي يك دوره طولاني تر نسبت به ماده ها از كارايي بيشتري برخوردارند. ضريب تبديل ماده ها زودتر خراب شده و لذا مجبورند در وزن پايين تري نسبت به ماده ها روانه بازار شوند.

 

از يكسالگي تا توليد مثل:

نگهداري شترمرغ ها در شرايط ايده آل بسيار مهم است. چاقي يكي از مشكلات عمده اي است كه در محدوده سن يكسالگي و شروع توليد مثل بوجود مي آيد. همچنين گرسنگي كشيدن يا تغذيه كمتر از حد لازم، بلوغ جنسي را به تأخير انداخته و منجر به عملكرد ضعيف در طول توليد مثل مي شود. تركيبي از روشهاي محدوديت هاي كمي و كيفي خوراك مناسب‌ترين روش مي باشد. جيره اي متعادل با ويتامينها و مواد معدني لازم كه ضمنا پروتئين و انرژي آن در سطح پاييني باشد قابل قبول است. الياف جيره مي تواند تا 15% افزايش يابد. به شترمرغ ها بايد روزانه 5/1 كيلوگرم جيره داد. در هواي سرد دادن تغذيه با يك منبع غني پرانرژي ( مانند دانه سوياي پرچرب ) توصيه مي شود.

فصل توليد مثل:

از سن 18 ماهگي بايد به شترمرغ ها جيره مولد داده شود كه بايد داراي انرژي و پروتئين سطح بالا يي بوده و از لحاظ الياف در سطح پاييني قرار داشته باشد. گرچه مقداري از الياف جيره مي تواند توسط شترمرغ به انرژي تبديل شود ولي آنها طي فصل توليد مثل نيازمند منبع سهل الوصول تري از انرژي مي باشند. بعلاوه 20% تخم شترمرغ را پوسته تشكيل مي دهد كه كلسيم جزء اصلي آن است. در نتيجه ضروري است كه سطوح كلسيم وفسفر قابل دسترس در شروع توليد مثل يا در 18 ماهگي افزايش داده شوند. در غير اين صورت تخم گذاري با مانع روبرو شده يا توليد تخم، نطفه‌داري و ميزان جوجه درآوري آن كاهش مي يابند و نيز اشكالاتي در تشكيل پوسته تخم ايجاد شده و يا تخم هاي بدون پوسته توليد مي شوند.

پرورش تخم مرغ :

اهمیت ذخیره سازی تخم های شتر مرغ در صنعت پرورش شترمرغ را نمی توان نادیده گرفت. لازم است که در فصل طبیعی تخم گذاری، تخم شتر مرغ ها از ابتدا تا اوج فصل تخم گذاری برای تکمیل ظرفیت دستگاه جوجه کشی ذخیره سازی شود.

در محیط وحشی، اغلب تعداد تخم ها در داخل یک کلاچ (تعداد تخمی که برای یک بار جوجه درآوری گذاشته می شود) ۱۰ و یا ۱۲ تخم می باشد. این به این معنی است که اولین تخم گذاشته شده و کلاچ مربوط به ۱۸ تا ۲۲ روز قبل بوده و قبل از آن جوجه کشی در ان آغاز شده است. در محیط پرورش شترمرغ ، برداشتن تخم ها به این معنی است که فصل تخ گذاری برای چندین ماه می باشد. بدین صورت که تولید تخم در گله در اوایل و اواخر فصل پایین بوده و اوج تولید در اواسط فصل تخمگذاری دیده می شود.اغلب این مورد باعث می شود تا قبل از قرار دادن تخم ها در دستگاه جوجه کشی آنها را ذخیره سازی کنند. در شروع و پایان فصل، ممکن است حتی ذخیره سازی بیشتری برای اطمینان از تعداد  کافی انجام شود.

تحقیقات در مورد اثرات ذخیره سازی قبل از جوجه کشی محدود می باشد و بیشتر عملیات تجاری در ارتباط با ذخیره سازی از صنعت طیور مشتق شده است (به دست آمده است). با توجه به این که اختلاف معنی داری در میزان مرگ و میر پایین تر در تخم هایی که در غروب جمع آوری شده اند در مقایسه با انهایی که در صبح جمع آوری شده اند، وجود داشت. بنابراین تایید در این موضوع تخم شتر مرغ ها باید به سرعت پس از تخم گذاری برای به حداقل رساندن آلودگی میکروبی و سایر عواملی که موجب کاهش کیفیت تخم می شوند، جمع آوری شوند. وضعیت تخم (یعنی کیسه هوایی در بالا یا پایین باشد و یا این که به صورت افقی) هیچ گونه تاثیری بر روی مرگ و میر جنینی در تخم های شتر مرغ ذخیره شذه برای ۶ روز ندارد.

تخم شتر مرغ که در درجه حرارت ۲۰ تا ۲۳ درجه سانتی گراد تا ۱۴ روز ذخیره سازی شده بودند، کاهش اندکی در قابلیت زنده ماندن را نشان دادند، در حالی که دوره های طولانی تر ذخیره سازی باعث کاهش قابل توجهی در قابلیت جوجه درآوری داشت. در یک دسته از تخم های شتر مرغ هلند، Deeming 19966 نشان داد که با افزایش دوره ذخیره سازی (شرایط دقیق شناخته شده نیست، زیرا تخم ها به وسیله منابع تجاری فراهم شده اند،. قابلیت جوجه درآوری تخم ها در حدود ۶۰ درصد در ۹ تا ۱۰ روزگی کاهش می یابد؛ در تخم هایی که تا ۱۷ روز در صفر درجه سانتی گراد ذخیره شده بودند. Deeming 1996 نشان داد که برای ۱۲ تا ۱۴ روز ذخیره سازی تنها ۵۰% از تخم های بارور هچ شدند که میزان مرگ و میر اولیه (۱ تا ۷ روزگی) خیلی بیشتر از مرگ و میر انتهایی می باشد. Wilson  و همکاران نشان دادند که کاهش مشابهی در قابلیت جوجه درآوری در دو دسته از تخم هایی که برای دوره های زمانی مختلف ذخیره سازی شده اند، با افزایش دوره ذخیره سازی موجب افزایش در سن جنین های مرده می شود.

در فلسطین اشغالی ذخیره تخم ها در ۱۵ تا ۱۶ درجه سانتی گراد برای دوره های ۱ تا ۷ روزه نشان داد که قابلیت جوجه درآوری تخم های بارور ۴ % برای تخم های ذخیره شده برای ۱ یا ۶ تا ۷ روز گاهش یافت. این کاهش در قابلیت جوجه درآوری با افزایش مرگ و میر اولیه در ارتباط است. شاید دوره ذخیره سازی تنها ۳ تا ۴ روزه برای تخم های شتر مرغ سودمند باشد. در مقابل، قابلیت جوجه درآوری تخم هایی که در درجه حرارت اتاق ( میانگین ۲۰ درجه سانتی گراد) برای ۷ رز ذخیره سازی شده اند، کاهش معنی داری با طول ذخیره سازی مشاهده نشد. درجه حرارت ذخیره سازی یک عامل کلیدی در تعیین قابلیت زنده ماندن جنین می باشد. میزان مرگ و میر جنینی در زمان ذخیه رسازی در درجه حرارت ۱۷ درجه سانتی گراد نسبت به ۲۵ درجه سانتی گراد پایین تر بود، هر چند درجه حرارت محیط ذخیره سازی در ۱۲ ساعت قبل از جوجه کشی تاثیری بر میزان مرگ و میر ندارد. همچنین درجه حرارت ذخیره یازی بر اندازه بلاستودرم (پوست رویانی) پس از ۷ روز ذخیره سازی تاثیر می گذارد و با دو برابر شدن قطر با هر درجه افزایش در درجه حرارت ذخیره سازی از ۲۵ تا ۲۷ درجه سانتی گراد همراه است.

به نظر می رسد حرارت دادن تخم های شتر مرغ قبل از ذخیره سازی اثرات سودمندی داشته باشد. حرارت دادن تا ۳۶ درجه سانتی گراد برای ۴ ساعت برای کم تر از ۶ روز ذخیره سازی در ۱۷ درجه سانتی گراد موجب افزایش قابلیت جوجه درآوری به میزان توجهی در حدود ۸ درصد و کاهش معنی داری در درصد مرگ در اواخر دوره جوجه کشی می شود. در مقابل حرارت دادن تخم های ذخیره شده در ۲۵ درجه سانتی گراد برای ۱۶ ساعت قبل از انتقال به دستگاه جوجه کشی اثرات معنی داری بر قابلیت جوجه درآوری نداشت.

منابع:وبسایت بستان ،bostane.ir ،shotormorq.ir   dquail.com