مهمترین آفات مرکبات و روش های کنترل آن ها

 در حال حاضر مهمترین آفات مرکبات در کشور از حشرات، کنه ها و نرمتنان به قرار زیر است:

شناخت درست بیولوژی آفات مرکبات و بکارگیری روش های صحیح و به موقع مبارزه علاوه بر کنترل آن ها، کاهش مصرف سموم، حداقل تاثیر روی دشمنان طبیعی و تخریب عوامل محیط زیست را به دنبال دارد.
تنوع آفات مرکبات و تراکم آن ها در نواحی مرکبات خیز شمال به علت متعادل بودن دما، بالا بودن میزان بارندگی و رطوبت نسبت به جنوب کشور بسیار زیاد است.

بیماری و آفات مرکبات

شپشک ها

شپشک ها از آفات مهم گیاهی زراعی، باغی و زینتی به حساب آمده که در شرایط طغیان باعث خشک شدن گیاهان میزبان و ریزش برگ و میوه می شوند. این حشرات علاوه بر تغذیه از شیره گیاهی، با ترشح مقدار زیادی عسلک که دفع می کنند سبب جذب قارچ فوماژین (دوده) می گردند.

بالشتک مرکبات

بالشتک مرکبات از نظر تراکم جمعیت و پراکندگی، گونه غالب شپشک های مرکبات در استان مازندران است. کیسه تخم در این حشره پنبه ای، نیم دایره و کاملا محدب است. تخم ها، بیضوی و در ابتدا به رنگ زرد لیمویی و براق است. پوره سن اول به رنگ قهوه ای روشن است. در سطح پشتی پوره سن دوم (مرحله زمستان گذران) یک خط کمرنگ قهوه ای ظاهر می شود. خط قهوه ای پشتی در پوره سن سوم، پر رنگ تر و تحدب بدن نیز بیشتر است. حشرات ماده جهت تخم گذاری معمولا سطوح بیرونی درخت را ترجیح می دهند. آفت مذکور دو نسل در سال دارد و به صورت پوره سن دو زمستان گذرانی می نماید.

فعالیت این حشره از اواخر فروردین شروع می گردد. پوره های سن یک نسل اول در اواسط خرداد ماه و پوره های سن یک نسل اول در اواسط خرداد ماه و پوره های سن یک نسل دوم در اوایل شهریور ظاهر می شوند. نقاط اوج پوره های سن یک در نسل های اول و دوم، به ترتیب در اوایل تیر و اواخر شهریور است.

بالشتک مرکبات مهمترین شپشک  و شایع ترین آفت باغ های مرکبات شمال ایران است.

این آفت دارای دیاپوز اختیاری است. حشرات ماده بکرزا، 100% ماده زا هستند. به طور متوسط، دوره انکوباسین تخم، پوره های سنین اول تا سوم حشره کامل به ترتیب، 11.2 ، 13، 12.4، 12.2 و 14.5 روز به طول می انجامد. مدت زمان شفیرگی نر، 10.7 روز است. کفشدوزک کریپت Cryptolaemus montrouzieri و قارچ Verticilium lecanii مهمترین دشمنان طبیعی بالشتک مرکبات هستند.

 

طول دوره پوره سن یک حدود 16 تا 18 روز است. پوشش پنبه ای پوره سن دو بیشتر از سن یک است. طول دوره پوره سن دو نیز حدود 20 روز است. سپس پوره های سن سه از زیر پوشش پنبه ای ظاهر می شوند. پوره های سن سه دارای دسته های مو مانند در اطراف بدن می باشند. حشرات ماده بالغ پس از حدود 3 هفته شروع به ترشح کیسه تخم می کنند. میانگین میزان زادآوری در شرایط طبیعی حدود 645 تخم است.

روش های کنترل:

• موثرترین راه کنترل آفت استفاده از کفشدوزک استرالیایی Novius cardinalis مهمترین دشمن طبیعی این آفت است که طی 4 تا 6 هفته جمعیت شپشک استرالیایی را کنترل می کند. لذا حفظ و حمایت این کفشدوزک در باغات و پرورش و رها سازی آن در کانون های آلوده از اهمیت بسزایی برخوردار است.
• هرس داخلی تاج و حذف شاخه های خشک و متقاطع به ویژه در درختان مسن که مکان های مناسبی برای آفت محسوب می شود و هرس قسمت های پایینی تاج در درختان جوان از روش های مبارزه زراعی است که در کاهش جمعیت و میزان خسارت آفت موثر است.
• در صورت نیاز به مبارزه شیمیایی، مناسب ترین زمان از اواخر خرداد تا اوایل تیر ماه، همزمان با اوج حضور جمعیت پوره های سن یک است.

کنترل مورچه ها: مورچه ها از شپشک ها بمنظور استفاده از عسلک آنها در مقابل حشرات شکار گر و پارازیت ها محافظت می کنند. بنا بر این برای کنترل بهتر شپشک استرالیایی، باید مورچه ها را از درختان و شاخه ها دور کنیم. برای این کار تنه درخت را با مواد چسبنده مثل Tanglefoot می بندیم یا از طعمه مسموم استفاده می کنیم. برای جلوگیری از صدمه تنه های جوان و حساس، آن ها را با نوار دایره ای یا باند پلاستیکی محکم می بندیم و آن را با مواد چسبنده می پوشانیم. طعمه های مسموم را در اوایل بهار، به طور متناوب در نزدیکی آشیانه مورچه ها قرار می دهیم.

 

 شپشک آرد آلود جنوب:

 Nipaecoccus viridis hom

در نواحی گرم و خشک خسارت بالایی ایجاد می کند ، دارای بدنی با رنگ قرمز تیره و به صورت بیضوی شکل ، زنده زا و در حدود ۲۵۰ پوره تولید می کند ، هر نسل ۵۰ روز زندگی می کند و این حشره چند نسلی بوده و در آب و هوای معتدله بی وقفه تولید مثل می کند.بر روی درخت لیمو ترش خسارت بسیار زیاد و جبران ناپذیری وارد می نماید.

دارای بیش از چهار نسل در سال

 روش مبارزه :

رها سازی کفشدوزک از گونه Cryptoleamus coccinellidae

سپر دار زرد شرقی مر کبات:

 Aonidiella orientalis 

در مناطق گرمسیر بوده ، و علاوه بر مرکبات به گیاهان علفی و درختچه های مثمر و غیر مثمر نیز حمله می کند.لیمو شیرین حساسترین و لیمو ترش نیمه حساس و ترنج ، نارنگی ، پرتقال و نارنج مقاوم می باشند. بیشتر روی برگ و میوه دیده شده و در دمای مناسب بسیار خسارت زا و در دمای زیر صفر فاقد فعالیت می باشد. دمای مناسب معمولاً وابسته به منطقه از اوایل فروردین تا اواخر فروردین می باشد.

نسل اول و دوم روی برگ ، و نسل سوم ، چهارم و پنجم روی میوه ها

زمستان گذرانی بهصورت ماده های کامل بر روی گل و میوه

روش مبارزه :

۱ – مراحل اول پورگی زنبور پارازیتوئید Encarsia aurantii

۲ – کفشدوزک شکار چی

معمولاً این آفت توسط دشمنان طبیعی به خوبی مهار می شود و نیازی به سموم شیمیایی نمی باشد ، هر چند وجود دشمنان طبیعی در منطقه مستلزم فراهم آوردن منطقه ای عاری از سموم شیمیایی و دارای ظرفیت های بالا جهت زندگی این حشرات مفید و تولید مثل آنان می باشد.

سایر شپشک های زیان آور :

1. سپر دار قهوه ای مرکبات Chrysomphalus dictyospermi
2. سپر دار قرمز مرکبات Aonidiella aurantii
3. سپر دار واوی مرکبات Coccus Lepidoaphes beckii
4. شپشک نرم تن قهوه ای Hesperidum
5. سپر دار زرد مرکبات Aonidiella citrine
6. شپشک مومی Ceroplastes sinensis

آفات مرکبات : شپشک استرلیایی :

 نام علمی : Icerya purchasi       

خسارت :

حشره ای پلی فاز است که علاوه بر مرکبات به درختان زینتی مثل اقاقیا و طاووسی حمله می کند قدرت زاد و ولد سریع دارد. پوره سن اول به سرعت منتشر شده و خسارت آن به علت تغذیه شدید پوره ها و حشرات کامل از شیره گیاهی میباشد که با ترشح فراوان عسلک همراه است .

 شناسایی :

ماده بالغ ۴ تا ۵ میلیمتر زرد یا نارنجی یا قهوه ای یا قرمز که معمولا تمام یا قسمتی از بدن از مواد مومی زرد رنگ پوشیده شده است .دارای کیسه تخمی برابر با ۵/۱ تا ۲ برابر طول بدن در انتهای بدن است . در این کیسه ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ تخم وجود دارد و در این گونه افراد نر بندرت دیده می شود.

 زمستان گذرانی :

ماده کامل و پوره (سن دو و سه )

پوره ها اطراف رگبرگ اصلی وزیر برگ و حشرات بالغ روی شاخه ها بیشتر دیده می شوند .*

نسل :

در منطقه جهرم ۳ تا ۴ نسل دارد.

 مبارزه :

.لارو کفشدوزک استرالیایی از تمام حالات این شپشک تغذیه میکند: novius cardinalis

آفات مرکبات : سپردار قهوه ای مرکبات:

Chrysomphalus dictyospermi

این حشره از مهمترین آفات مرکبات در ایران است و علاوه بر انواع مرکبات به عده زیادی از گیاهان همیشه سبز از جمله چای ، شمشاد ، نخل ، برگ نو و حتی توت هم خسارت وارد می کنند.با توجه به سابقه درختان شمشاد در شمال ایران ، به نظر می رسد که این آفت از قرن ها پیش در ایران وجود  داشته است. این آفت همراه با میوه و نهال های مرکبات به سایر نقاط کشور از جمله به تهران نیز راه یافته است . ولی فقط در گل خانه ها توانسته است مستقر گردد و در  محیط آزاد ظاهراً به دلیل خشکی هوا و کمبود رطوبت نسبی نمی تواند بطور مدام فعال باشد.در سواحل دریای خزر این حشره در اکثر مناطق حتی گرگان دیده می شود.

مشخصات و بیولوژی :

سپر حشره ماده کامل ، بقطر ۲ میلی متر ، مدور و در وسط کمی برجسته است ، رنگ سپر قهوه ای و در حاشیه خاکستری به نظر می رسد.جلد لاروی مرکزی و به رنگ قهوه ای روشن است.سپر پوره ها تیره تیره به نظر می رسند.سپر حشرات کوچک ، بیضی شکل و جلد لاروی کناریست ، حشره ماده کامل زرد رنگ و گلابی شکل است . L1 و L2 کاملاً مشخص و در قسمت خارج دارای یک دندانه کوچک می باشند.بین L1 ها و نیز بین L2L1 دو شانه نسبتاً بلند و با دندانه های مشخص دیده می شود.
پارافیز ها به تعداد پنج جفت کیتینی و کشیده می باشند.روی L2 و L4 زائده های برگی شکل و دندانه دار به تعداد دو جفت در هر طرف دیده می شود.غده شاخکی در انتها دارای یک فرورفتگی است و یک موی حسی نسبتاً بلند در کنار آن دیده می شود.معمولاً این حشره از نظر مشابهت ممکن است با سپردار زرد یا قرمز اشتباه شود.ولی فرم گلابی شکل بدن حشره ماده در مقایسه با فرم قلوه ای شکل گونه های فوق الذکر تشخیص را آسان می سازد.سپردار قهوه ای مرکبات زمستان را به صورت پوره های سن ۱ و ۲ به سر میبرد.

حشرات ماده  در بهار به فعالیت خود ادامه داده  و در اردیبهشت ماه شروع به تخم ریزی می کنند.گفته می شود این آفت هم به صورت پارتنوژنز و هم به صورت دو جنسی تولید مثل میکند.هر حشره ماده ممکن است تا ۲۰۰ تخم بگذارد.تخم ها نارنجی رنگ ، کشیده و بطور مجتمع در زیر سپر حشره ماده دیده می شود.
دوره انکوباسیون نسبتاً کوتاه و بندرت از یک یا دو روز تجاوز میکند.پوره ها زرد  روشن ، پولک مانند و بیضی کشیده هستند که دارای شاخک وسه جفت پا می باشند.به علاوه سطح بدن آنها از موهای پراکنده پوشیده شده است.این حشرات پس از خروج از تخم در جستجوی محل مناسب برای تغذیه در سطح میوه و برگ حرکت میکنند و در اولین فرصت خرطوم خود را در نسج برگ فرو کرده و برای همیشه ثابت می مانند.پورها در این مرحله به سادگی به وسیله جریان هوا و یا به وسیله چسبیدن به بدن پرندگان و احیاناً حشرات گرده افشان بر روی درختان دیگر انتقال پیدا می کنند و گاهی به مسافت های خیلی دور برده می شوند.

بدیهی است که میوه های آلوده ، پیوندک و نهال های پیوندی نیز در انتشار این آفت اثر قابل توجهی دارند.سپردار قهوهای مرکبات بیشتر بر روی برگ و میوه تمرکز دارد ولی روی سرشاخه ها و تنه به ندرت دیده می شود.در شرایط شمال ایران دوره زندگی یک نسل از این آفت ۶۵ تا ۷۰ روز است و قادر است ۳ تا ۴ نسل ایجاد کند.عمده خسارت این آفت مربوط به نسل های دوم و سوم می باشد.سپردار قهوه ای مرکبات نسبت به کمبود رطوبت و سرما به شدت حساس است و به همین لحاظ به ندرت در خارج از مناطق نیمه  گرمسیری مرطوب می تواند بطور طبیعی زندگی کند.

دشمنان طبیعی :

کفشدوزک نقاب دار دولکه ای Chilocorus bipustulatus از پرداتور های مفید و موثر در کاهش جمعیت این آفت می باشند.حشرات کامل این کفشدوزک به فراوانی از حالات مختلف سپردار قهوه ای و سایر سپردار ها تغذیه می کنند.

در بین حشرات انگل ، زنبور های خانواده Eulophidae از اهمیت قابل توجه ای برخوردارند.Aphythis chrysomphali  ، به خصوص زیر گونه mazandranica  درکنترل جمعیت این آفت بسیار موثراند.بغیر از گونه مذکور A.maculicornis  ، Prospaltella  ، Aspidiotiphagus citrina  در تقلیل جمعیت این آفت دارای اهمیت قابل توجه ای میباشند.

بعلاوه Fusuriume juruanum  از میکروارگانیسم هایی است که این حشزه را پارازیته می کند.گونه دیگری که در غرب هندوستان و ایالات متحده آمریکا و بعضی دیگر از مناطق دنیا انتشار دارد Selenaspidus aticulatus می باشد که به سپردار قهوه ای بسیار شباهت دارد.در این گونه سر سینه از شکم به نحوه بارزی جداست.گفته می شود که منشاء آن از آفریقا بوده است .این گونه در ایران وجود ندارد.

کنترل شیمیایی:

مبارزه شیمیایی باید زمانی باشد که شپشک در مرحله Crawler باشد و ۷۵% پوره‌های از زیر سپر خارج شده باشند.

۱) آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% به نسبت ۲ در هزار

۲) اتیون EC47% به نسبت ۱/۵ درهزار

۳) اتریمفوس(اکامت) EC50% به نسبت ۱در هزار

۴) کلرپیریفوس(دورسبان) EC40.8%به نسبت ۱/۵- ۱ درهزار

۵) روغن امولسیون شونده O 80% به نسبت ۰.۵ درصد

مبارزه زمستانه: این مبارزه اغلب در مورد گونه‌هایی عمل می‌شود که حشره به صورت پوره و یا حشره کامل می‌باشد. این روش در مورد شپشکهای زیر خانواده Lecaninae که دارای بدن بدون محافظ می‌باشند خیلی مؤثر است (مانند شپشک سیاه زیتون). سم‌پاشی زمستانه اواخر زمستان به صورت روغن‌پاشی سموم روغنی (Volk) پس از سپری شدن اوج سرمای زمستان و قبل از بیداری درختان انجام می‌شود (روغن‌های زمستانه دارای هیدروکربن اشباع کمتری هستند).

مبارزه شیمیایی با شپشک های مرکبات: آفات مرکبات :

فرمول سم حاوی:

 مالاتیون امولسیون ۶۰% یا اتیون امولسیون ۴۷% ۲۰۰ سی سی

دیتان یا زینب ۲۰۰ سی سی

تریون یا تترادیفون ۲۰۰ سی سی

روغن ولک یا سیترول ۱ لیتر

۲ نوبت سمپاشی در طول سال :

۱- اوایل تابستان ( بعد از گلدهی و شروع رشد میوه)

۲- اواخر تابستان (اواخر شهریور ماه)

کنه زرد شرقی مرکبات Eutetranychus orientalis

کنه قرمز مرکبات     Panonychus citri

هر دو گونه از خانواده Tetranychidae می باشند. کنه زرد شرقی مرکبات اغلب در مناطق

جنوبی کشور و کنه قرمز بیشتر در شمال دیده می شود.

کنترل شیمیایی:

۱. تترادیفون (تدیون) EC7.52%و ۲در هزار

۲. کلوفنترین (آپولو) SC50% و ۵/.- ۲۵/. در هزار

۳. بروموپروپیلات EC25% و ۱ در هزار

۴. سیترازون EC20% و ۱در هزار

۵. هگزی تیازوکس EC10% و ۷۵/.- ۵/. در هزار(نیسورون)

۶. فن پیروکسی میت SC5% و ۵/. در هزار(ارتوس)

کنه ها

کنه های نباتی از آفات مهم درخت های مرکبات در شمال و جنوب کشور بوده که با مکیدن شیره گیاهی باعث خسارت روی برگ، جوانه و میوه مرکبات می گردند و از نظر اقتصادی موجب کاهش کیفیت و کمیت میوه می شوند. هر ساله کنترل این آفات هزینه زیادی را بر باغداران تحمیل می کند.

آفات مرکبات : کنه زنگ(نقره ای) مرکبات:

کنه زنگ مرکبات

کنه بالغ حدود 0.12 میلی متر طول دارد و دارای بدن کشیده و به رنگ زرد روشن می باشد. گاهی در مرحله بلوغ رنگ زرد متمایل به قهوه ای به خود می گیرد. تخم ها کروی و به رنگ زرد متمایل به کرم هستند. این کنه در زمستان به شکل جانور کامل روی شاخه ها و برگ درختان دیده می شود ولی فعالیت آن کند است. کنه زنگ هر 8 تا 10 روز می تواند یک نسل تولید کند.

کنه زنگ مرکبات با پاره کردن بافت برگ و میوه و مکیدن شیره گیاهی بافت ضعف شدید درخت نیز می گردد و در شمال ایران به نام کنه مخملک معروف است. و علائم خسارت آن روی درختان نارنج و پرتقال بصورت مخملی شدن میوه ها (حالت زنگار) می شود. ولی روی میوه های لیمو به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای می باشد که روی این اصل به آن کنه نقره ای گفته می شود.

 

Phyllocoptruta oleivora

Acari: Eriophyidae

این آفت در باغات مرکبات شمال ایران(با نام مخملک) شایع است. معمولاً پوست میوه های آفت زده ضخیم است. میوه ها کوچکتر و ترش است. برگها و میوه های درختان لیمو در اثر حمله کنه، خاکستری مایل به نقره ای میشود و اطلاق نام کنه نقره ای بدین لحاظ است. کنه زنگار زمستان را به صورت کنه کامل می گذراند.

کنه قرمز مرکبات

کنه ماده تخم مرغی شکل و محدب به رنگ قرمز تیره یا مخملی و کنه های نر کوچکتر از حشرات ماده و در انتهای بدن کشیده تر می باشند. کنه ماده تخم های خود را به برگ متصل می کند که به رنگ قرمز روشن هستند. این کنه در شرایط مناسب در طی 15-12 نسل می تواند داشته باشد. زمستان گذرانی آن عمدتا به صورت تخم روی سرشاخه ها بوده ولی در زمستان های ملایم به صورت پوره و جانور کامل دیده می شود.

خسارت کنه قرمز از طریق مکیدن شیره برگ ها و میوه ها می باشد. در اثر تغذیه کنه لکه های کمرنگ روی سطح بالایی برگ ظاهر می شود و در آلودگی های زیاد لکه های بزرگتر خشک شده و ممکن است موجب قاشقی شدن، ریزش برگ ها و خشک شدن سرشاخه های جوان گردد. تغذیه از میوه های بالغ موجب تغییر رنگ آن ها به نقره ای می شود.

کنه مرکبات جنوب یا کنه شرقی مرکبات

جانور کامل شکل بیضی پهن به طول 0.45 میلیمتر که شکم آن قهوه ای تیره و سر سینه زرد مایل به قرمز می باشد. در سطح پشتی بدن دارای لکه های تیره است که گاهی به شکل (H) دیده می شود. تخم ها کروی و رنگ آن قرمز روشن است. زمستان گذرانی آن به صورت تخم است و به طور متوسط 6 نسل در سال دارد. درخت های جوان و نهال های مرکبات بیشتر مورد حمله این کنه قرار می گیرند. خسارت کنه در درخت های بارور علاوه بر ریزش برگ ها موجب ریزش میوه ها نیز می گردد. برگ های آفت زده به خصوص در سطح زیرین خاکستری متمایل به سفید به نظر می رسند و لکه های خشکیده روی آن ها دیده می شوند.

روش های کنترل:

1. کنه قرمز و کنه شرقی مرکبات:

سمپاشی زمستانه: در صورت آلو

گی درختان به کنه میتوان عملیات مبارزه با آن را همراه با روغن پاشی زمستانه علیه شپشک ها انجام داد. بدین ترتیب یکی از سموم کنه کش اختصاصی مانند نیسورون و اورتوس به نسبت 0.5 در هزار همراه روغن مورد استفاده قرار گیرد.

سم پاشی تابستانه: در صورت مشاهده آلودگی درختان مرکبات به کنه در اوایل تیر ماه می توان با یکی از سموم توصیه شده در بالا مبارزه را با سم پاشی تابستانه به طور همزمان انجام داد.

2. کنه زنگ مرکبات:

روغن پاشی زمستانه: در صورتی که درخت ها در فصل قبل آلودگی شدید به کنه نقره ای داشته باشند با روغن پاشی زمستانه بر علیه شپشک ها این آفت نیز کنترل انجام می شود.

سمپاشی تابستانه: در صورت وجود آلودگی در بهار، تابستان و اوایل پاییز با مشاهده کنه روی برگ یا میوه با یکی از سموم کنه کش اختصاصی نظیر نئورون 1.5 در هزار، ورتیمک 0.2 در هزار، سان مایت 0.5 در هزار و زینب یا مانکوزب (200 گرم در یک صد لیتر آب) به صورت جداگانه و یا همراه با سمپاشی علیه شپشک ها می توان به مبارزه اقدام نمود.

کنترل شیمیایی:

۱. نئورون EC25% و ۱.۵ در هزار

۲. پیریداین WP25% و ۰.۴- ۰.۵ در هزار

۳. آبامکتین EC1.8% و ۰.۲ در هزار

۴. نیسورون Ec10% و ۲.۵ درهزار

پروانه برگخوار مرکبات :

Papilio demoleus

Lep: Papilionidae

زمستان را به صورت شفیره روی درختان مرکبات یا گیاهان مجاور آن به سر می برد. دربهارتبدیل به حشره کامل می گردد که پس از جفت گیری که معمولاًدرحالت پرواز انجام می گیرد تخمهای خود را به طورانفرادی یا جفت جفت در سطح برگها قرار می دهد. لاروها پس از خروج تخم شروع به تغذیه از برگ می کنند. دارای۵ سن لاروی است و پس از آن روی شاخه ها تبدیل به شفیره(بدون پیله) می شود. درجهرم ۴ تا ۵ نسل در سال دارد.مبارزه شیمیایی ضرورت ندارد.زنبوری از خانواده pteromalidae با نام pteromalus puparum شفیره های این آفت را پارازیته می کنند.

کنترل: معمولاً نیاز به مبارزه ندارد. در مورد نهالها جمع آوری لاروها موثر است. در صورت لزوم از سموم گوارشی استفاده شود.

آفات مرکبات : پروانه مینوز مرکبات :

Citrus leaf-miner

Phyllocnistis citrella

Lep: Gracillariidae

این حشره در مناطق گرمسیردر تمام فصول سال فعال است. هر کجا که سرمای زمستانه وجود داشته باشد زمستان را به صورت حشرات کامل در زیر برگهای خشک وپناهگاههای دیگر به سر می برد. حشرات کامل معمولاً تخم های خود را در سطح زیرین برگ و در داخل پارانشیم قرار می دهند. دوره جنینی تخم ۲ تا ۱۳روز به طول می انجامد . لاروها پس از خروج زیر کوتیکول برگ دالان های کج ومعکوج ایجاد می کنند.دوره لاروی بین ۴.۵ تا ۲۳روز و شفیرگی ۵ تا۲۴ روز به طول می انجامد.طول دوره رشدی حشره متناسب با درجه حرارت واز۲تا ۸ هفته متغیرمی باشد و می تواند سالیانه ۸ تا ۱۱ نسل در سال داشه باشد. پروانه های مینوز بیشترین خسارت را در نهالستان های مرکبات ایجاد می کنند. روی درختان مسن وپارور اهمیت چندانی ندارد. گاهی برگهای جوان را مانند شته لوله می کنند ویا در بعضی از قسمتها خشکیدگی ایجاد می نمایند.

کنترل شیمیایی: مصرف سموم زیر برای نهالستانها پیشنهاد می شود.

آفات مرکبات : عسلک مرکبات :

Aleurolobus marlati

 (Hom: Aleyrodidae)

نام فوق تعیین نامی است که توسط مؤسسه بررسی و تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی تهران از نمونه‌های ارسالی از جهرم صورت گرفته است. دراکثر نشریات و کتب از گونه Aleurocanthus woglumi به عنوان مگس سیاه مرکبات نام برده می‌شود.

زیست‌شناسی :

مگس‌های سفید اصولاً از نظر طرز زندگی و دگردیسی وضع به خصوصی دارند. پوره سن اول متحرک و فعال است و Crawler نام دارد. سنین بعدی (سن دوم و سن سوم) ثابت هستند و چهارمین سن این حشرات شفیره Pupa نامیده می‌شود که حشره کامل با ایجاد شکافی به شکل T از آن خارج می‌گردد. تخم‌گذاری این حشره حالت مخصوص خود را دارد و غالباً تخم‌ها روی خطوط فنری یا در دوایر متحدالمرکز گذاشته می‌شوند. ظاهراً حشره ماده در موقع تخمریزی در پشت برگ به شکل فنر ساعت حرکت می‌کند. تخم‌ها بیضوی و دارای یک ساقه خیلی کوتاه (Pedicel) می‌باشند. این حشره چند نسلی و در سال ممکن است ۳ تا ۶ نسل در سال داشته باشد.

کنترل:

۱. رعایت فاصله کشت، هرس شاخه های متراکم

آمیتراز(مایتاک) ۲ درهزارEC20% 2.

شپشک آرد آلود مرکبات: Planococcus Citri

شپشک آرد آلود دنبال دار (دم دراز) Pseudococcus longispinus

توضیحات :

شپشک آردآلود مرکبات بدن نرم، بیضی شکل و حشراتی صورتی هستند که در هنگام بلوغ تقریباً اینچ طول دارند. بد ن پس از مرحله اول رشد از ماده مومی سفیدی پوشیده شده و زوایدی کوتاه از اطراف آن بیرون آمده. حشرات باغ کوچک و دارای دو بال کاذب هستند. پوره یا حشره نارس کاملاً شبیه به حشرات بالغ ماده است فقط مقداری کوچکترند.

چرخه زندگی :

شپشک آرد آلود مرکبات یا شپشک دنباله کوتاه (دم کوتاه) معمولترین گونه‌ای است که روی گیاهان زینتی دیده میشود. دامنه میزبانی زیادی د ارند و گیاهان آبدار و با ساقه نرم را مثل کرچک هندی، یاسمن، بگونیا، خرزهره، کلم، گل آویز، و کاکتوس ترجیح می‌دهند بقیه میزبانها شامل مرکبات، شمعدانی، ارکیده، بنت قنسول، پیچک، خون سیاوشان و داودی می‌باشد. حشره بالغ ماده بین ۶۰۰ـ۳۰۰ در کیسه کتانی، مومی و فشرده که در قسمت انتهایی و پشتی بدن قرار دارد می‌گذارد. تخمگذاری بین یک تا دو هفته ادامه پیدا می‌کند و بمحض پایان یافتن تخمگذاری، حشره ماده می‌میرد. کیسه تخم را می‌توان در محور اصلی ساقه و در برخی اوقات در قسمتهای مختلف گیاه یافت. پس از ۱۰ روز تخمها باز می‌شوند و پوره‌ها یا خزنده‌ها شروع به یافتن قسمتهای جهت تغذیه می‌کنند. پوره‌های ماده‌ها در سه نسل کامل می‌شوند که ممکن است بسته به دمای محیط بین یک ماه تا بیش از یکسال بطول انجامد. در شرایط غیر طبیعی گلخانه‌ها این چرخه زندگی بین ۲ـ۱ ماه طول می‌کشد. در مدت کوتاهی پس از شروع تغذیه توسط پوره‌های خزنده بدنشان پوشیده از ماده مومی سفید می‌شود. پوره‌های خزنده در اطراف گیاه حرکت می‌کنند اما عموماً در فعالیتهایشان بسیار تنبل هستند. شپشک آرد آلود مرکبات شرایط مرطوب را ترجیح می‌دهند، اما در شرایطی قابلیت سازگاری با آب و هوای خشک را نیز دارد.

خسارت :

شپشک‌های آرد آلود از شیره گیاه تغذیه می‌کنند که ب اعث بدشکلی، کوتولکی و زردی شاخ و برگ می‌شود. همچون بقیه حشرات تغذیه کننده از شیره گیاهی، شپشک‌های آرد آلود مقدار زیادی عسلک ترشح می‌کنند که باعث توسعه قارچ دوده و مورچه‌ها می‌شود.

کنترل غیر شیمیایی :

کنترل زراعی شامل بیرون راندن حشرات بوسیله آب پاشی و استفاده از ارقامی که حشره آنها را کمتر ترجیح می‌دهد، می‌شود. رعایت کردن اصول بهداشت بوسیله چک کردن گیاهان جدید و هرس گیاهان آ‌لوده، مبارزه بیولوژیک شامل استفاده از شپشک استرالیایی بال توری سبز (شکارچی) و زنبورهای پارازیت، Leptomastix dactvlopii می‌شود.

آفات مرکبات : شته سبز مرکبات :

 (Aphis citricola)

مشخصات زیست شناسی : حشره کامل معمولا بطول ۱.۸ میلی متر به رنگ سبز روشن و همرنگ برگ های جوان مرکبات می باشند. در حشرات ماده بالدار پشت سینه قهوه ای تیره یا سیاه رنگ بوده و شکم نیز سبز رنگ می باشد. این حشره دارای کورنیکول بلند مخروطی و زائده ی دم نسبتا بلند و مودار است. شته سبز دو میزبانه بوده و زمستان را به صورت غیر جنسی روی مرکبات به سر می برد. خسارت شته سبز مرکبات: مهمترین آثار خسارت پیچیدگی برگ در سر شاخه های جوان و برگ های تازه رشد کرده مشاهده می شود بدین ترتیب که برگهای آلوده حالت شاداب و چرب خود را از دست می دهند. شاخه های آلوده نیز اغلب کوتاه و پیچیده می شوند. همچنین به دلیل مکیدن شیره ی گیاهی و ترشح عسلک ، موجب بروز دوده (فوماژین) روی برگ ها ، میوه ها و شاخه ها می شوند. این آفت در تراکم زیاد باعث ریزش گل و میوه های کوچک می شود بدین ترتیب که برگ های آلوده می گردد.

آفات مرکبات : شته سیاه مرکبات :

 (Toxoptera aurantii)

شته های بالغ به رنگ تیره تا مایل به سیاه به طول ۱تا۲ میلیمتر می باشد. پوره ها به رنگ قهوه ای روشن و دارای کورنیکل استوانه ای شکل می باشند که در قاعده پهن تر شده و به رنگ قهوه ای در می آیند. همچنین دم زبانی شکل بدون بریدگی یا با بریدگی کم و دارای ۱۰ تا ۲۰ عدد مو می باشد ، رگ میانی در این بالها بصورت دو شاخه مشاهده می شود. این شته در شمال کشور بصورت بکرزایی زاد و ولد می کند.خسارت شته سیاه مرکبات: تغذیه این شته از شیره نباتی برگهای مرکبات باعث پیچیدگی آنها شده و نیز با تولید عسلک باعث ایجاد دوده روی درخت های مرکبات می شود.

آفات مرکبات : شته سبز هلو:

( Myzus persicae)

مشخصات و زیست شناسی : شته های ماده بدون بال و به رنگ سبز مایل به زرد بوده که در سطح پشتی شکم نوارهای عرضی تیره و روشن وجود دارد. شته ماده بالدار به رنگ سبز زیتونی با سر و قفسه سینه سیاه رنگ می باشند. طول حشره ماده ۲.۳ میلی متر که در سطح پشتی حلقه های شکم لکه های تیره وجود دارد. کورنیکل ها و دمبرگ دودی است. این شته به وسیله زائده های کاملا برآمده ( توبرکولها ) در کناره های داخلی بن شاخکها از گونه های دیگر متمایز است. شته سبز هلو زمستان را به صورت تخم روی سر شاخه و تنه درختان میزبان بسر می برد. در بهار با باز شدن غنچه های مرکبات تخمها تفریخ شده و شته های جوان از برگها تغذیه می کنند.خسارت شته سبز هلو: این شته از شیره سرشاخه ها و برگهای جوان تغذیه نموده و باعث پیچیدگی آنها می گردد. همچنین به عنوان ناقل بیماری ویروسی تریستزا می باشد.

شته جالیز:

 (Aphis gossypii)

مشخصات و زیست شناسی :

 این حشره تخم مرغی شکل ، بطول ۱.۸ میلیمتر و دارای رنگهای متغییر می باشد. برخی از آنها سبز رنگ و یا سبز مایل به زرد یا خاکستری مایل به سبز می باشند. شاخک ها شش مفصلی که دو مفصل از اول و آخر تیره رنگ و دو مفصل وسطی زرد رنگ می باشند. حشره دارای کرنیکول بلند و استوانه ای بوده و دم با موهای کوتاه و کم پشت است. این حشره در باغهای مرکبات در تمام مدت سال به حالت غیر جنسی روی مرکبات وجود دارد و در طی یک سال ممکن است تا ۶ نسل ایجاد کند. خسارت شته جالیز: این شته علاوه بر تغذیه روی سرشاخه های جوان با ترشح عسلک باعث تولید دوده می شود. از این شته در دو سال اخیر به عنوان ناقل بیماری ویروسی تریستزا در شمال ایران نام برده شده است.

آفات مرکبات : شته سیاه یونجه :

 ( Aphis craccivora )

مشخصات و زیست شناسی : شته های ماده بدون بال بوده و ۱.۵ تا ۲.۵ میلیمتر طول دارند. شته دارای بدن و پاهای سیاه بوده به استثنای پنجه ها که روشن هستند این حشره دارای کورنیکلهای سیاه به طول ۰.۳ تا ۰.۴ میلیمتر می باشند. مدت فعالیت این شته روی مرکبات کوتاه و از اواخر بهار تا اواخر تابستان است.خسارت شته سیاه یونجه: بطور کلی این شته ها در زمان رویش جوانه های مرکبات با تولید مثل زیاد و تشکیل کلنی های انبوه باعث پیچیدگی و پژمرده شدن برگهای جوان می شود. با خشبی شدن برگها جمعیت آن رو به کاهش می گذارد. در روی مرکبات شته های از جمله شته سیاه باقلا          ( Aphis fabae ) ، شته قهوه ای مرکبات ( Toxoptera citricidus ) فعالیت می کنند که دارای اهمیت زیادی نمی باشند.

مقابله با شته های مرکبات :

دشمنان طبیعی : در باغ های مرکبات دشمنان طبیعی متعددی از پارازیتوئیدها و شکارچی ها روی شته ها فعالیت می کنند. از کفشدوزک ها حشره کامل و لارو کفشدوزک هفت نقطه ای ( Coccinella septempunctata ) و کفشدوزک ( Scymnus ) از شته ها تغذیه می کنند. کفشدوزک ( Scymnus ) از تراکم جمعیت بیشتری نسبت به کفشدوزک هفت نقطه ای در شمال کشور برخوردار است. لارو مگس های خانواده سیرفیده (Syrphidae ) از شته ها و حشرات کامل آنها از گرده و نوش گلها تغذیه می کنند. لارو های پشه ( Aphidolestes aphidimyza ) از شکارچی های فعال و موثر شته های مرکبات محسوب می شوند. لارو های بالتوریهای ( Chrysopa formosa ) و( Micromus sp )هم ازشته ها تغذیه می کنند. گروه های زیادی از زنبور های خانواده ( Chalcididae ) پارازیت داخلی شته های مرکبات می باشند. گونه های زنبور ( Lysiphlebus sp. ) روی شته سیاه مرکبات در شمال کشور فعالیت می کنند.

مقابله شیمیایی :

 در صورتی که جمعیت شته ها در اوایل فصل زیاد باشد در هنگام شروع رشد جوانه ها می توان سمپاشی را با سموم اختصاصی شته کش انجام داد. در مورد شته هایی که باعث پیچیدگی برگ می شوند سمپاشی باید قبل از پیچیدن برگها صورت گیرد. جمعیت شته ها در اواخر بهار و آغاز تابستان به علت بالا رفتن درجه حرارت خود به خود کم می شود. در شمال ایران مبارزه شیمیایی با شپشک ها در اواخر خرداد یا اوایل تیر جمعیت این شته ها را پایین می آورد.

سپردار بنفش زیتون :

این سپردار روی برگ، شاخه، تنه و میوه زندگی می‌کند و در محلی که خرطوم خود را در بافت گیاه فرو می‌نماید، کلروفیل گیاه میزبان از بین رفته و به جای آن لکه گرد و قرمز ارغوانی رنگی به وجود می‌آید. در روی تنه و سرشاخه محل تجمع شپشک‌ها، لکه‌های قهوه‌ای رنگ مشاهده می‌شود که تصور می‌رود یک نوع بیماری فیزیولوژیک باشد.

سپردار بنفش زیتون :

Parlatoria oleae

 (Hom.: Diaspididae)

این حشره اگر چه برای اولین بار از روی درختان زیتون جمع‌آوری شده است ولی به عده زیادی از درختان میوه دانه‌دار، هسته‌دار، گیاهان زینتی و جنگلی حمله می‌نماید. این سپردار روی برگ، شاخه، تنه و میوه زندگی می‌کند و در محلی که خرطوم خود را در بافت گیاه فرو می‌نماید، کلروفیل گیاه میزبان از بین رفته و به جای آن لکه گرد و قرمز ارغوانی رنگی به وجود می‌آید. در روی تنه و سرشاخه محل تجمع شپشک‌ها، لکه‌های قهوه‌ای رنگ مشاهده می‌شود که تصور می‌رود یک نوع بیماری فیزیولوژیک باشد. این وضعیت روی میوه‌های مختلف نیز مشاهده می‌شود و اغلب ممکن است با علائم بیماریهای گیاهی خاص اشتباه شود. حمله و تغذیه این شپشک باعث ضعف درختان میوه و آماده شدن آنها برای حمله سوسکهای پوستخوار و سایر آفات درجه دوم می‌شود.

زیست‌شناسی و مشخصات :

در نقاط معتدل سرد زمستان را به صورت پوره سن دو و در نواحی گرمتر به صورت حشرات کامل نابالغ در روی شاخه‌ها و تنه درختان به سر می‌برد. حشرات ماده به رنگ بنفش تیره، فاقد بال، پا و شاخک می‌باشند. بدن حشره را پولک خاکستری رنگی پوشانده است و جلد لاروی به رنگ قرمز در کنار سپر قرار دارد. حشرات ماده در اواخر فروردین ماه و اوایل اردیبهشت ماه شروع به تخم‌ریزی می‌کنند. دوره نشو و نمای جنینی حدود ۲۰ روز می‌باشد. پس از آن پورهایی به رنگ ارغوانی روشن از تخم خارج می‌شوند که دارای شش پا و یک جفت شاخک مودار می‌باشند. سطح بدن نیز از موهای پراکنده پوشیده است. پوره‌ها به آسانی بوسیله باد منتقل می‌شوند. دوره زندگی بسته به شرایط فصل در حود ۳۰ تا ۵۰ روز است و ۲ تا ۳ نسل در سال دارد.

کنترل:

کفشدوزکهای شکارگر

Col.: Coccinelidae

Chilocorus bipustulatus

Exochomus quadripustulatus

زنبورهای پارازیتوئید

Hymenoptera: Aphelinidae

Fiscus testaceus
Aphytis proclia

Aphytis mytilaspidis
Aphytis chrysomphali var. mazandranica
Aphytis maculicornis

کنترل شیمیایی:

. مبارزه شیمیایی باید زمانی باشد که شپشک در مرحله Crawler باشد و ۷۵% پوره‌های از زیر سپر خارج شده باشند.

۱.  آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و ۲ در هزار

۲.  اتیون EC47% و ۱.۵ درهزار

۳.  اتریمفوس(اکامت) EC50% و ۱در هزار

۴.  کلرپیریفوس(دورسبان) EC40.8% و ۱.۵- ۱ درهزار

۵.  روغن امولسیون شونده O 80% و ۰.۵ درصد

مبارزه زمستانه:

 این مبارزه اغلب در مورد گونه‌هایی عمل می‌شود که حشره به صورت پوره و یا حشره کامل می‌باشد. این روش در مورد شپشکهای زیر خانواده Lecaninae که دارای بدن بدون محافظ می‌باشند خیلی مؤثر است (مانند شپشک سیاه زیتون). سم‌پاشی زمستانه اواخر زمستان به صورت روغن‌پاشی (سموم روغنی Volk) پس از سپری شدن اوج سرمای زمستان و قبل از بیداری درختان انجام می‌شود ) روغن‌های زمستانه دارای هیدروکربن اشباع کمتری هستند.

بیماری تریپس مرکبات

تریپس مرکبات از آفات باغات مرکبات در جنوب و بعضی از نواحی شمال کشور است. لارو سن یک، خیلی کوچک است اما لارو سن دوم استوانه ای شکل و بدون بال و به اندازه حشره کامل است. حشرات کامل تریپس مرکبات به رنگ زرد نارنجی با بال های ریشکدار می باشند که تخم های خود را روی برگ ها، میوه ها و سرشاخه های جوان می گذارند.

این تریپس هر 2 تا 3 هفته یک نسل ایجاد می کند. تریپس مرکبات معمولا به جوانه ها و سرشاخه های حامل گل و میوه حمله می کند. با رشد میوه پوست در اطراف محل خسارت به سمت بیرون رشد می کند و دایره مشخص چوب پنبه ای روی پوست ایجاد می شود. روی برگ های جوان خسارت آفت باعث ایجاد رگه خاکستری در هر دو طرف رگبرگ میانی و بد شکلی برگ ها می شود.

روش های کنترل:

سم پاشی درختان بلافاصله بعد از گل در باغات دارای سابقه آلودگی و با مشاهده آفت با یکی از ترکیبات نفوذی یا سیستمیک فسفره صورت گیرد.

نرمتنان مضر مرکبات

راب ها و حلزون ها، هر ساله خسارت زیادی به میوه های مرکبات به ویژه نارنگی و نهالستان های مرکبات وارد نموده و موجب خسارت زیادی به باغداران می شوند. راب خاکستری Parmacella ibera و حلزون قهوه ای Caucasotachae lencoranea از لحاظ جمعیت و میزان خسارت، گونه های غالب نرمتنان باغ های مرکبات استان مازندران هستند.

این آفات در فصل بهار در خزانه ها از برگ نهال های جوان تغذیه نموده و فصل تابستان را اغلب با خواب تابستانه سپری می کنند و با شروع بارش های پائیزه و خنک شدن هوا شروع به فعالیت نموده و از برگ و میوه های مرکبات به وِیژه نارنگی تغذیه نموده و شرایط را برای فعالیت عوامل بیماری زا (قارچ ها) مساعد می سازند.

روش های کنترل:

مبارزه زراعی: از بین بردن علف های هرز خزانه ها و زیر درختان به وسیله وجین کردن، محلول پاشی با علف کش و روتیواتور زدن بین خطوط کاشت، شرایط را برای فعالیت رابها و حلزون ها نا مساعد می سازد.

مبارزه شیمیایی: سمپاشی پس از اولین بارندگی شهریور ماه روی علف های هرز سطح باغ و پای درختان با سم سوین 5 در هزار.

استفاده از تله های جاذب: بطری های پلاستیکی حاوی 10-5 میلی لیتر ماءالشعیر به عنوان تله جاذب، بدین ترتیب در پای درختان بطری های پلاستیکی در عمق 5 سانتی متری داخل خاک قرار گرفته و در دوطرف بطری در سطح خاک شیاری به ابعاد 3×3 سانتی متر ایجاد می گردد تا راب ها بتوانند به راحتی وارد بطری ها شوند سپس نسبت به جمع آوری بطری ها و معدوم نمودن راب ها اقدام نمود. همچنین می توان سموم حلزون کش را به داخل بطری اضافه نمود. طعمه مسموم متالدئید به صورت نواری در اطراف طوقه درختان نارنگی قرار داده تا راب ها هنگام نزدیک شدن به تنه درخت از آن تغذیه نمایند.

کاشت ، داشت و برداشت مرکبات را در این صفحه ببینید . کلیک کنید

منابع :  – stephelp.ir – glassy-garden.com – bostane.ir